Het ICC: Haags hof als 'laatste redmiddel'

DEN HAAG (ANP) - Saif al-Islam Kaddafi is in Libië opgepakt. Daar gaan al langer stemmen op om de zoon van wijlen dictator Muammar Kaddafi zelf te berechten. Hierdoor kan het Noord-Afrikaanse land het aan de stok krijgen met het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag, dat een arrestatiebevel tegen hem heeft uitgevaardigd.

In principe heeft Libië het recht de verdachte zelf te berechten. Het ICC is namelijk een 'court of last resort', een laatste redmiddel als het betrokken land niet zelf tot vervolging kan of wil overgaan. Het Strafhof functioneert volgens het zogeheten complementariteitsbeginsel: het vult nationale rechtssystemen aan als die in gebreke blijven.

Het is de eerste keer dat voor zo'n formule is gekozen bij de instelling van een nieuw internationaal hof. De VN-tribunalen voor ex-Joegoslavië en Rwanda, die de Veiligheidsraad begin jaren '90 oprichtte, hebben een 'primaat', wat betekent dat zij alle zaken naar zich toe kunnen trekken. Zo moest Joegoslavië ex-president Slobodan Milosevic voor berechting naar Den Haag sturen, ook al wilden velen in Belgrado hem zelf berechten.

Aanmoediging

De filosofie achter de oprichting van het ICC is echter dat landen daartoe juist worden aangemoedigd. Hoofdaanklager Luis Moreno Ocampo zei eens tegen journalisten dat hij best zou willen dat alle landen hun verdachten van oorlogsmisdaden, genocide en misdaden tegen de mensheid zelf berechten en er dan in Den Haag helemaal geen processen gevoerd hoeven te worden.

,,Doen alsof'' is echter niet genoeg. Er moet sprake zijn van een serieuze inspanning om een rechtszaak te voeren, en het ICC blijft de stok achter de deur. Kenia ving eerder dit jaar bot bij de ICC-rechters toen het probeerde de zaken tegen zes verdachten in Den Haag stop te laten zetten. Onder hen zijn prominente politici. De inspanningen van Nairobi om zelf onderzoek te doen naar het massale geweld na de verkiezingen eind 2007 en tot berechting over te gaan waren niet serieus genoeg, zo oordeelde een Kamer van Vooronderzoek van het ICC; de zaken in Den Haag gaan door.

Buiten kijf staat dat Libië moet samenwerken met het ICC bij de oplossing van een mogelijk conflict over de kwestie-Kaddafi. Daartoe zijn de autoriteiten in Tripoli verplicht krachtens een bindende resolutie van de VN-Veiligheidsraad.