Hella Haasse: grande dame van de literatuur

AMSTERDAM (ANP ) - Hella S. Haasse, die donderdag is overleden, geldt ongetwijfeld als de 'grande dame' van de Nederlandse literatuur. Sinds de novelle Oeroeg in 1948 verscheen als Boekenweekgeschenk was ze een constante factor in de literatuur en verschenen er tal van romans en essays.

Oeroeg stond decennia lang op de literatuurlijsten en was lange tijd populair bij scholieren. In 2009 werd het boekje opnieuw uitgegeven in het kader van de campagne Nederland leest. De schrijfster woonde in 2009 nog op 91-jarige leeftijd de eenmalige solotoneelvoorstelling Oeroeg bij in Carré gespeeld door Willem Nijholt. Oeroeg is ongetwijfeld haar bekendste boek binnen haar rijke oeuvre. Het speelt zich af in Nederlands-Indië, waar ze op 2 februari 1918 werd geboren. Centraal staat de relatie tussen een Nederlandse planterszoon en een Indische jongen. De novelle werd in 1993 verfilmd. Haasse zei ooit dat ze altijd een vreemde is gebleven in het land van haar geboorte.

Het thema van een vreemde te zijn keert in tal van haar teksten terug. Haar Indië-periode bood ook inspiratie voor de roman Heren van de Thee (1992), waarmee ze de Publieksprijs won. Kenmerkend voor veel van haar romans is dat de hoofdpersonen op zoek zijn naar zichzelf. Hun leven is een labyrint waarin zij steeds verdwalen. In 1938 ging Haasse naar Nederland om Scandinavische talen te studeren.

Oorlog

Toen ze merkte dat de nazi’s de Scandinavische en Germaanse heldensagen gebruikten voor racistische en propagandistische doeleinden, staakte ze haar studie. Ze ging naar de toneelschool, waar ze in 1943 eindexamen deed. Ze schreef toen toneelstukken en cabaretteksten. Sinds haar debuut Stroomversnelling (gedichten) in 1945, verscheen er bijna elk jaar wel een roman of essay van haar hand. Ze legde zich vooral toe op historische romans, waarvoor ze veel onderzoek deed. Al in 1949 verscheen het imposante Het woud der verwachting, over het leven van de Franse dichter Charles d’ Orleans. Daarmee oogstte ze internationaal lof.

Veertig jaar later in stond ze in 1989 opnieuw met dit boek internationaal in de schijnwerpers toen er een Amerikaanse vertaling van verscheen. De scharlaken stad (1952) speelt zich af in het Rome van de 16e eeuw. Na Oeroeg schreef Haasse nog tweemaal het Boekenweekgeschenk: Het essay Dat weet ik zelf niet (1959) en Transit (1994). Geen enkele ander auteur heeft zoveel Boekenweekgeschenken geschreven als Haasse. In de jaren '80 kreeg ze volop erkenning als een van de grootste nog in leven zijnde Nederlandse auteurs. Ze kreeg tal van prijzen, zoals de P.C.Hooftprijs (1984) en de Prijs der Nederlandse Letterkunde (2004). In de jaren negentig kreeg ze enkele hoge Franse onderscheidingen.