Dat heeft Amnesty International woensdag bekendgemaakt in Istanbul, waar het een rapport presenteerde over de massale en wekenlange demonstraties. Die verspreidden zich over bijna alle 81 provincies.
De mensenrechtenorganisatie roept regeringen en andere leveranciers op om geen materiaal meer te leveren dat de Turkse veiligheidsdiensten kunnen inzetten tegen burgers, zoals plastic kogels, traangas en pepperspray. De maatregel moet Turkije onder druk zetten om onafhankelijk onderzoek naar het geweld toe te staan.
De protesten kwamen begin juni flink op gang toen duizenden burgers zich verzetten tegen bouwplannen in het stadspark en de manier waarop de autoriteiten die wilden doordrukken. De politie greep veel te hard in, oordeelt Amnesty, die de acties in Istanbul en Ankara op de voet volgde. Ook ondervroeg de organisatie mensen uit vier andere steden. De politie schoot met plastic kogels op hoofden en bovenlichamen van actievoerders en vuurde massaal traangasgranaten op de menigte af. Soms kwamen die terecht in woningen en medische instellingen. Er zijn aanwijzingen dat in waterkanonnen een chemisch goedje was toegevoegd waardoor mensen brandwonden opliepen.
Politiegeweld
Meer dan 8000 mensen raakten door het geweld gewond en vijf mensen kwamen om. Drie van hen zouden gestorven zijn als gevolg van het politiegeweld, stelt Amnesty. Meer dan 5000 mensen werden vastgezet. Velen van hen werden geslagen terwijl vrouwen seksueel werden belaagd of misbruikt door functionarissen.
Volgens Amnesty kan dit gebeuren als de politie opdracht krijgt om geweld te gebruiken, maar tegelijk slecht opgeleid is en er onvoldoende toezicht op is. ,,De tactiek bestond uit geweld, bedreiging, belediging en vervolging'', aldus Turkije-specialist Andrew Garner van Amnesty. Volgens hem heeft de Turkse regering van meet af aan de demonstranten zwartgemaakt.
Het ziet er overigens niet naar uit dat degenen die verantwoordelijk zijn voor de misdaden worden gestraft, stelt Garner. Tegelijk zullen honderden mensen wel vervolgd worden vanwege hun deelname aan de protesten. Zaken tegen de organisatoren, ruim 100 sympathiserende clubs en politieke partijen vallen onder de zware antiterreurwetten. Maar Turkije moet volgens Amnesty accepteren dat volgens de Turkse wet en internationale verdragen mensen met vreedzaam protest hun ongenoegen mogen uiten over beleid.