Het toezicht moet drastisch verbeteren. Er is een cultuuromslag nodig en op termijn moet het stelsel misschien radicaal veranderen.
De parlementaire enquêtecommissie die onderzocht heeft wat er mis is gegaan in de corporatiesector beveelt dat donderdag aan in haar eindrapport. Volgens de commissie lokken de manier waarop corporaties nu werken en het falende toezicht daarop misbruik uit. ,,De gelegenheid maakt de dief'', schrijft zij.
De commissie, onder leiding van onafhankelijk Kamerlid Roland van Vliet, is ,,verbaasd, geschokt en verontrust'' door wat zij heeft aangetroffen. Zij deelt de publieke verontwaardiging over de dubieuze financiële transacties en het ,,zonnekoningengedrag'' van te machtige corporatiebestuurders. Ze stuitte op mismanagement, manipulatie, het achterhouden van informatie aan toezichthouders, zelfoverschatting en belangenverstrengeling. Directeuren dachten dat ze alles konden maken en hebben ,,soms op grove wijze gefaald'' en het in hen gestelde maatschappelijke vertrouwen beschaamd, stelt de enquêtecommissie vast. Zelfreflectie of spijt is echter nog amper aan de orde.
Kwalijke rol banken
De commissie constateert dat de corporatiewereld, die in de jaren 90 werd verzelfstandigd, zich ook veel te gemakkelijk in onverantwoorde financiële avonturen kon storten. Controle van het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) schoot tekort. Diverse banken speelden een kwalijke rol: ze gingen te weinig uit van het belang van de klant en dachten primair aan geld verdienen. Corporaties werden afgelopen jaren steeds meer bestuurd als bedrijven, met een raad van commissarissen. Ook die raden kwamen vaak niet in actie als het dreigde mis te gaan en waren nogal eens niet deskundig genoeg.
De grenzen aan nevenactiviteiten werden door corporaties ook steeds verder opgerekt, ook al doordat ze zich met vage begrippen als 'leefbaarheid' mochten bezighouden. Overheid en Tweede Kamer kwamen niet tot daden. Alleen Eberhard van der Laan, woonminister in Balkenende-IV, deed nog enkele pogingen.