Rechtsbeginsel ne bis in idem overboord

De wet Herziening ten nadele betekent een kleine revolutie in het strafrecht. Het rechtsbeginsel ne bis in idem, dat bepaalt dat iemand niet twee keer voor hetzelfde misdrijf kan worden berecht, gaat daarmee overboord. De nieuwe wet geldt alleen voor misdrijven met een dodelijke afloop, zoals moord.

Paul Mevis, hoogleraar strafrecht aan de Erasmus Universiteit zegt in BNR Juridische Zaken dat het moeilijk te zeggen is wat nu precies bewijs is dat belangrijk genoeg om een nieuwe strafzaak te voeren. ''De wet is hierin heel onduidelijk. Het gaat om een aanwijzing, een gegeven dat het ernstige vermoeden rijst dat de rechter als hij deze feiten wist, alsnog tot een veroordeling zou kunnen komen.''

Terugwerkende kracht
Geert-Jan Knoops, hoogleraar internationaal strafrecht, is tegenstander van de wet, met name omdat hij ook geldt voor zaken in het verleden. ''Daarmee breekt deze wet met het beginsel dat je een wet niet met terugwerkende kracht ten nadele van een burger kunt veranderen. Een burger moet rechtszekerheid kunnen krijgen en niet opnieuw weer aan vervolging blootgesteld kunnen worden.''

De enkele keer dat iemand achteraf ten onrechte vrijgesproken wordt doet daar weinig aan af, vindt Knoops. ''Dat zijn unieke situaties. En de ervaringen in Duitsland en Engeland waar aan wordt gerefereerd in het voorstel zijn veel minder positief dan wordt voorgedaan.''

Weinig zaken
Het is niet te verwachten dat er meteen veel van dit soort zaken voor zullen komen. ''Er zijn al landen waar dit systeem al langer bestaat, maar daar zijn de zaken op een hand te tellen'', zegt Mevia. ''Het is natuurlijk zo dat in Nederland een zaak al heel goed wordt bekeken door verschillende instanties.''

Er bestaat al een wet die een nieuwe zaak kan betekenen als er nieuw bewijs is dat in het voordeel van de veroordeelde werkt. ''Er is een principieel verschil tussen herziening ten voordele en ten nadele. Het gaat in beide gevallen om de vraag of er twijfel is. Als die er is in het voordeel van iemand, dan weet je waar je aan toe bent: vrijspraak. Bij twijfel ten nadele van de verdacht is dat onvoldoende voor een veroordeling.''

Bewijs bewaren
De nieuwe wet betekent ook dat dna-materiaal niet meer wordt vernietigd na een veroordeling. ''Er moet de mogelijkheid zijn om eventueel opnieuw een eerlijk proces te kunnen voeren. Dus alle sporen moeten bewaard worden.''

Het voorstel werd aangenomen met de kleinst mogelijke meerderheid: 36 senatoren stemden voor en 35 tegen.