NSB-kinderen: de oorlog begon pas na de bevrijding
Jeanne Diele-Staal uit Zwolle is kind van een NSB-familie. Ze voelt dat het taboe eindelijk wordt doorbroken nu de zoon van NSB-voorman Rost van Tonningen vanavond een toespraak houdt op de dodenherdenking in Culemborg.
"Ik heb het nooit persoonlijk aan mijn vader kunnen vragen waarom hij nou eigenlijk bij de NSB ging", zegt Diele-Staal tegen Harmke Pijpers in het BNR-programma Aan de Slag. "Vlak voor de oorlog moest mijn vader zijn drogisterij verkopen. Hij raakte geïnspireerd door de opmars van Hitler in Duitsland toen hij zag dat het land steeds meer vooruit ging. De toespraak van Mussert sprak mijn vader zo aan, dat hij in 1943 actief lid is geworden van de Landwacht, de paramilitaire hulpdienst van de Duitsers."
Stamplaarzen
"Ik dacht als kind altijd vroeger dat hij gewoon agent was. Als hij thuiskwam had hij van die zware laarzen aan. 'Stamplaarzen', noemde ik ze. Pas als ze uitwaren, was hij weer mijn vader." Het echte verhaal was voor Jeanine Diele-Staal onbekend, maar de kinderen in de buurt wisten beter. "Niemand wilde meer met me spelen en ik was nergens meer welkom, ik werd steeds meer buitengesloten door leeftijdsgenootjes."
De oorlog begon pas
"In Almelo was het verleden van mijn familie bekend. Voor iedereen was Nederland bevrijd, maar voor mij voelde het alsof de oorlog toen pas begon. Ik werd veel uitgescholden en gepest, dat heeft zeker 5 jaar geduurd. Met Koninginnedag was het zelfs zo erg dat er een boerenkar werd versierd waar de hele klas op mocht zitten, behalve ik. 'Jij bent een NSB-kind, Sjaantje', werd er gezegd. In 1948 verhuisden we naar Den Haag. Ik dacht: nu kan ik eindelijk aan mijn leven beginnen zoals ieder ander."
De waarheid
Tot haar broer tien jaar geleden belde. Hij had het dossier van haar vader gevonden in het Nationaal Archief. "Daarin stond dat mijn vader als landwacht jacht maakte op joden. Tijdens één van die razzia's werd een ondergedoken joods gezin gevonden en afgevoerd. Het gezin is nooit teruggekeerd. Ik werd een paar dagen later zó woest. 'Moordenaar!', riep ik. 'Ze hadden je levenslang moeten geven!' Ik kon mijn vader niet meer als vader zien."
Luister rechts naar Herbert Blankensteijn over de 4 mei-toespraak van Grimbert Rost van Tonningen.
De speech van de zoon van NSB-voorman Rost van Tonningen kunt u na 20 uur hier teruglezen.
Foto: Twaalfhonderd nieuwe leden van de Landwacht worden beëdigd tijdens een ceremoniele bijeenkomst in Den Bosch (1943).