Grote fouten bij aanpak bankencrisis

Over de prijs die voor ABN Amro en Fortis werd betaald, een bedrag dat opliep tot 30 miljard euro, schrijft de commissie in haar eindrapport 'Verloren krediet II' dat de risico's groot en niet inzichtelijk waren, en dat de uitvoering van de reddingsplannen op veel punten gebrekkig was.

Wouter Bos heeft de Tweede Kamer ‘veelal te laat en onvolledig geïnformeerd’ en daardoor diens controlerende taak ‘belemmerd’. 

De meeste aandacht ging tijdens de persconferentie, zoals verwacht, uit naar de redding van ABN Amro en Fortis. "Daarover is, naar mijn mening, de commissie toch relatief mild. De commissie heeft er begrip voor dat de prijs die de Staat heeft betaald ook een prijs was voor de financiële stabiliteit”, aldus BNR's politiek verslaggever Hans Verbeek.

“De belangrijkste conclusie is wel dat de autoriteiten grote fouten hebben gemaakt”, zegt Verbeek.

ING
Zoals bij het redden van ING. Volgens de commissie zijn er 'hogere risico’s voor de belastingbetaler ontstaan dan nodig was geweest.'

Het ministerie van Financiën heeft ING dan wel geholpen met extra kapitaal, maar loste het probleem van de Amerikaanse hypotheekbeleggingen niet snel genoeg op. Daardoor kreeg de bankverzekeraar te maken met strenge Brusselse mededingingseisen en zijn er grotere risico’s genomen met belastingmiljarden dan nodig.

"De problemen van ING waren te weinig in beeld bij DNB, die geen concrete actie heeft ondernomen bij ING voor de val van Lehman Brothers in september 2008. De problemen van die bank kwamen mede daardoor pas zeer laat in beeld bij het ministerie van Financiën. In oktober 2008 werd ingrijpen bij ING noodzakelijk, terwijl het bedrijf dagen daarvoor werd beschouwd als de Nederlandse voorkeurskandidaat om ABN Amro over te nemen", aldus voorzitter De Wit tijdens de persconferentie.

Tweede Kamer buitenspel
"De Tweede Kamer stond tijdens de crisis buitenspel. In vrijwel alle gevallen werd de Kamer ten onrechte pas achteraf geïnformeerd. Het budgetrecht en de positie van de Kamer zijn ernstig onder druk gezet. Hierdoor heeft de minister het de Kamer onmogelijk gemaakt vooraf controle uit te oefenen op het te voeren beleid", aldus De Wit.

De Tweede Kamer had zelf ook alerter moeten zijn. “Ik vind dat de commissie wel erg mild is over de Kamer. Het zijn veel processen van financiële deregulering geweest onder het bewind van minister van Financiën Gerrit Zalm, die de Kamer gewoon heeft goedgekeurd. Dat is een hele reeks van liberalisering en deregulering die de wortels zijn geweest van wat er is ontstaan”, zegt hoogleraar financiële economie Sylvester Eijffinger op BNR.

Ook de communicatie tussen de DNB en minister Bos was volgens de commissie niet goed. DNB had de bewindslieden van het ministerie van Financiën beter kunnen inlichten.

Reactie Wouter Bos
"We hadden weinig tijd, te weinig informatie, weinig voorbeelden, weinig alternatieven, maar we moesten beslissen. Uitstel was geen optie; er stond te veel op het spel. Ik hoop dat iedereen zich dat blijft realiseren. En ik hoop vooral dat geen minister van Financiën dit ooit weer hoeft mee te maken.''

Dat zei oud-minister van Financiën Wouter Bos woensdag in reactie op het rapport.

Bos heeft waardering voor "het minutieuze onderzoek'' dat de parlementaire enquêtecommissie Financieel Stelsel heeft gedaan naar een van de meest hectische periodes in de Nederlandse financiële sector. Hij zegt blij te zijn dat de commissie de daadkracht van het ministerie prijst en onderkent dat "hier sprake was van een unieke tijd''.

De Jager
Bij de aanpak van de kredietcrisis is in ,"een moeilijke periode'' gewerkt aan het bewaken van de financiële stabiliteit en het zo goed mogelijk behartigen van de belangen van de Nederlandse burger. Dat stelt minister Jan Kees de Jager woensdag in reactie op het eindrapport.

De Jager vindt het belangrijk dat het rapport er nu is. "De commissie heeft een periode onderzocht en geëvalueerd waarin de financiële stabiliteit wereldwijd groot gevaar liep'', aldus de minister. ,,Overheden en toezichthouders werden in korte tijd geconfronteerd met veel verschillende kwesties die om een acute oplossing vroegen.''

Integer
“Wellink en Bos waren op dat moment verantwoordelijk om het financieel stelsel van Nederland te redden. Ik denk dat Bos en Wellink dat op een integere wijze hebben gedaan. Natuurlijk zijn er fouten gemaakt, maar het allerbelangrijkste is dat ze op een weloverwogen wijze beslissingen hebben genomen”, aldus Sylvester Eijffinger op BNR.

Aangeboden
De onderzoekscommissie heeft zijn eindrapport aangeboden aan Kamervoorzitter Gerdi Verbeet.

Vermoedelijk zal de Kamer eerst een debat hebben met de commissie over het rapport. Later zal het kabinet gevraagd worden om een reactie.

Lees hier alle politieke reacties.

Verhoren
De commissie heeft een hele waslijst aan mensen gesproken om tot deze conclusies te komen. Prominenten uit de politiek, uit het bedrijfsleven en andere beleidsmakers zijn in december 2011 onder ede ondervraagd. Door tegenstrijdige verklaringen heeft de commissie nog extra verhoren gehouden in januari, waar onder andere Nout Wellink en Wouter Bos voor een tweede keer moesten verschijnen.

ABN Amro
De belangrijkste vraag die de commissie bezighield was hoe het kan dat de Staat meer dan 13 miljard euro extra moest steken in Fortis en ABN Amro, nadat daarvoor bij de nationalisatie al 16,8 miljard extra was betaald.

Z-share
Een deel van het extra kapitaal was nodig voor een gapend gat in de onverdeelde boedel van ABN Amro, in jargon de Z-share genoemd. Toen ABN Amro in 2007 werd overgenomen door het bankentrio Fortis, RBS en Santander, belandden enkele onderdelen in deze restboedel. De vraag is of zakenbank Lazard (de financiële adviseurs van de Staat) door deze 'z-share' de waardering van de banken hierdoor naar beneden had moeten bijstellen.

Een probleem was dat deze boedel een negatieve waarde heeft; het Fortis-deel daarvan was goed voor een min van 2,3 miljard euro.

Afboeking
Vervolgens kwamen er flinke tegenvallers om de hoek kijken. Fortis moest een afboeking doen voor ABN Amro. Lazard wist dat wel en constateerde dat Fortis Bank Nederland desondanks een flinke kapitaalbuffer had. Alleen wisten ze niet, zo verklaarden ze tijdens de verhoren, dat DNB extra hoge kapitaaleisen had voor Fortis en dat die grenzen zouden worden overschreden.