DNA van zeegras kan landbouw van pas komen
De komende jaren krijgt de landbouw steeds vaker te maken met brak water dat over de dijken op de akker komt. En daarom is het nuttig meer te weten over het zeegras-plantje, dat de sprong van zoet naar zout al gemaakt heeft.
In Groningen is voor het eerst het DNA van zeegras in kaart gebracht. Zeegras is een raar plantje. Het is bijvoorbeeld één van de zeer weinige soorten die van het land is teruggegaan naar zee. En dat maakt het interessant voor de landbouw, dat de komende decennia op vele plekken in de wereld te maken krijgt met steeds zouter water.
Eerst maar even de grootste verwarring uit de weg ruimen: zeegras is geen gras. Het groeit wel in zee - helemaal onder water. "Van een kwart miljoen plantensoorten met bloemen zijn er maar zestig teruggegaan naar zee", zegt Jeanine Olsen, van de Rijksuniversiteit Groningen.
Zeegras is dus een plant met bloemen - dat is nog van vroeger, uit de tijd dat zeegras nog op het land leefde. Dat maakt meteen duidelijk hoe ingrijpend het is voor zo'n plantje om van het land naar de zee te gaan - want hoe moet dat onderwater met de bloemetjes en de bijtjes, als er geen bijtjes zijn? "Toch vindt de voortplanting geheel onder water plaats."
En dat betekent dat zeegras een heel andere vorm pollen heeft ontwikkeld - die in lange slierten door het water wordt meegevoerd. "Het ziet eruit als spaghetti. Niet bepaald mooi om te zien."
Olsen publiceert donderdag in het wetenschapsblad Nature een artikel over haar DNA-onderzoek naar zeegras. En dat vertelt heel veel over hoe de plant zich heeft aangepast, want alle planten stammen af van de algen en komen uit de zee. Die zijn vervolgens landplanten geworden, maar dat hele rare zeegras is teruggegaan. "De meeste andere planten kunnen die overgang niet aan."
Want hoe halen planten eigenlijk adem, onderwater? Het blijven planten -dus ze halen CO2 uit de lucht en maken daar onder invloed van zonlicht zuurstof van. Maar onder water is geen lucht om CO2 uit te halen. "Wat er gebeurt", vertelt Olsen, "is dat kooldioxide onderwater een hele complexe samenstelling krijgt, maar de plant heeft een biologische mechanisme om dat toch op te nemen."
En waar landplanten bijvoorbeeld kleine openingetjes in de bladeren hebben, waardoor ze lucht door naar binnen kunnen laten - heeft zeegras alle genen die ze daarvoor gehad hebben, verloren. "Ze zitten nu voor altijd in de zee."
Zoals Olsen al zei, zeegras heeft die sprong van het land naar de zee weten te maken, maar verder lukt vrijwel geen enkele plant dat. Terwijl het wel nuttig zou zijn, als we voedselgewassen een beetje die kant op zouden kunnen bewegen, omdat de zeespiegel stijgt, en op heel wat plekken het water verandert van zoet naar brak. "De vraag wordt dan: kunnen we rijst, of tomaten ook laten groeien in zouter water?"
