Het ja-kamp verloor gisteren met forse cijfers van de tegenstanders van het associatieverdrag. Livestro: "Het politieke midden moet nu wakker worden. Men dacht dat dit referendum onbeduidend was, maar er komen nog meer referenda aan. Als we die een halt toe willen roepen, hebben we de stille meerderheid nodig."
Hij doelde daarmee op de plannen die Thierry Baudet, een van de initiatiefnemers van het referendum, ontvouwde in dezelfde discussie op BNR. "Dit smaakt naar meer. Ik denk dat we ook referenda kunnen doen over de euro, immigratie en TTIP."
Ook Adriaan Schout, Europa-expert van Clingendael, mengde zich in het gesprek. Hij vreest dat meer referenda ervoor zorgen dat Europa nooit meer een besluit kan nemen. "Het roept vragen op over hoe je als nationale democratie complexe Europese compromissen kunt controleren. Ik denk dat nationale referenda alleen maar frustratie over Europa zullen gaan vergroten."
Begrijpelijk, vindt Baudet, want in zijn ogen zijn supranationale beslissingen zoals de EU neemt onverenigbaar met nationale democratieën. "Je kunt niet allebei hebben, laat dit referendum zien." Maar Livestro vreest voor een "nachtmerriescenario": "De EU is een garantie voor mijn fundamentele vrijheden. En voor 500 miljoen mensen met mij. Het opheffen van zoiets zou een kolossale fout zijn."
Kabinet aan de beurt
Het kabinet moet in ieder geval aan de bak, daar zijn de mannen het over eens. Livestro: "De bal ligt bij het kabinet, want de kiezer heeft altijd gelijk. Maar we zijn zo laat in het proces dat het me extreem twijfelachtig lijkt dat het verdrag nog van tafel gaat." Om een dergelijk scenario in de toekomst te voorkomen, oppert Schout dat meer lidstaten referenda houden, op dezelfde dag. "Op die manier staat Nederland minder alleen."
Toch valt het ook wel mee met de deuk in het Europese imago die Nederland door de uitslag zou hebben opgelopen, zegt Schout. "Andere lidstaten kijken toch naar ons als voorlopen, we worden gezien als een verstand land. Dit besluit valt niet in een vacuüm, ook in Brussel weten ze dat. Dat maakt het iets makkelijk voor Rutte."