Uit een recent Europees onderzoek blijkt dat door werken in ploegendiensten op de lange termijn het brein veroudert. Het kortetermijngeheugen gaat achteruit, evenals de snelheid van informatieverwerking en de algehele hersenfunctie. Na tien jaar ploegendiensten was de impact het grootst, merkten de onderzoekers. Herstellen van de opgelopen schade kan wel, maar daar moet je zeker vijf jaar voor uittrekken.
Neuroloog Hans Hamburger, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Slaap- en Waak Onderzoek (NSWO): “Ik denk dat het allemaal te maken heeft met onze biologische klok. Die zorgt ervoor dat op bepaalde momenten van de dag en de nacht bepaalde producten worden aangemaakt in het lichaam. Als je daar dus niet naar luistert en dat compleet negeert, ben je niet dynamisch en biologisch met jezelf bezig, en ook niet duurzaam.”
Eerder was al gebleken dat onregelmatige werktijden ook andere gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals maagzweren, hart- en vaatziekten en sommige vormen van kanker.
Iedere werknemer moet op basis hiervan zijn of haar conclusies trekken, zegt Hamburger. Panklare oplossingen zijn er echter niet.
Toch horen onregelmatige diensten er nu eenmaal bij in sommige beroepen. Wat zouden bedrijven kunnen doen om de medewerkers te beschermen? “Wat je zou kunnen doen, is – maar dat is nog niet goed uitgezocht – bepaalde manieren van ploegendiensten inzetten waarbij je mensen heel langzaam laat opschuiven: niet meteen van dagdienst naar nachtdienst, en ook niet één of twee dagen. Wat ook telt, is na twaalf uur naar bed gaan en voor vijf uur opstaan.”
Slaaptekort
Niet alleen wisselende slaaptijden zijn schadelijk; het is ook ongezond als je in het algemeen te weinig uren slaapt. Volgens Hamburger
heeft ieder mens gemiddeld 6,5 uur nachtrust nodig. Wie minder slaapt, loopt
een slaaptekort op. Uit onderzoek van
NSWO uit 2012 blijkt dat mensen met een werkweek van 50 uur of meer hebben, minder
slapen dan mensen die iets korter werken. Dit slaaptekort leidt ook weer tot problemen, zoals fouten en ongelukken
Het is volgens de neuroloog belangrijk om ervoor te zorgen dat je genoeg slaap krijgt; bij voorkeur minimaal 7,5 uur. “Ik weet hoe ingewikkeld het is om je daaraan te houden, maar ik probeer het wel zo veel mogelijk.”
Het meest rust je uit door eerder naar bed te gaan. “Aan het begin van de nacht zit je diepe slaap; daar rust je van uit.” Uitslapen in de ochtend levert minder op. “Er zit geen diepe slaap in die nanacht, daar zit heel veel droomslaap, maar niet zo veel diepe slaap. Dan rust je ook niet goed uit.”
Om gemakkelijker in slaap te vallen, heeft Hamburger de volgende tips: “Twee uur voordat je naar bed wilt, je computers en al je beeldschermen uit. En niet hard sporten ’s avonds, want als je sport, word je veel te warm. Je moet afkoelen om te kunnen slapen. Je hebt minstens twee tot drie uur – en sommige mensen nog langer – om af te koelen.”