'Nederland moet woord genocide in de mond nemen'

"Sjoerdsma vindt het gebruik van het woord genocide belangrijk omdat het meteen zware juridische gevolgen heeft, ook gevolgen voor Nederland", zegt politiek verslaggever Jaap Jansen. "Hij zegt dat het zeker een afschrikwekkende werking heeft voor jongens die overwegen naar Irak te trekken en zich bij ISIS aan te sluiten."

Alle voortekenen van genocide
Sjoerdsma zelf legt op BNR uit waarom je volgens hem op dit moment zonder omwegen kunt spreken van genocide: "Mensen worden uit hun huizen gedreven, graven en heiligdommen worden vernietigd, de hele cultuur van een bepaald volk staat op het spel. Mensen die op een berg proberen te overleven zonder water en voedsel, terwijl ISIS hun probeert te vermoorden. Het heeft alle voortekenen van een dreigende genocide en misschien wel van een genocide die plaatsvindt."

Hij gaat verder: "Het kwalificeren als een mogelijke genocide stelt je waarschijnlijk ook in staat om onder de wet internationale misdaden strenger te kijken naar bijvoorbeeld Nederlandse jihad-gangers. Dan zou je ze kunnen aanklagen voor betrokkenheid en medeplichtigheid aan genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Je zou hopen dat een dergelijke vervolging een grotere afschrikkingkracht dan tot nu toe het geval is."

"Je zou hopen dat hogere straffen en er strenger achteraan zitten enigzins kan meehelpen. En dat het er, als het niet helpt, er in ieder geval voor zorgt dat die mensen meteen worden opgepakt als ze terugkeren naar Nederland."

Niet scherp genoeg
De vraag is wat minister Timmermans van Buitenlandse Zaken hiermee gaat doen. Jansen: "Timmermans heeft al gezegd dat er sprake kán zijn van genocide en dat moet allemaal worden onderzocht. Maar dat is D66, Pieter Omtzigt van het CDA, Harry van Bommel van de SP en Arie Slob van de ChristenUnie, niet scherp genoeg. Ik kan me voorstellen dat de binnenlandse gevolgen, de afschrikwekkende werking voor potentiële jihad-strijders, ook voor het kabinet belangrijk zijn. Ze zullen er zeker over nadenken."

Maar het is heel lastig om genocide te bewijzen, zegt Geert-Jan Knoops, internationaal strafrechtadvocaat. Hij was betrokken bij twee zaken die speelden bij het Rwanda-tribunaal. 

Crime of the crimes
"Genocide is, zoals dat ook door het Rwanda Tribunaal is betiteld, the crime of the crimes", zegt Knoops. "Dat wil zeggen: het zwaarste misdrijf dat we kennen binnen het internationaal strafrecht. Er worden zeer hoge eisen gesteld aan het bewijs. Een daarvan is dat echt vast moet staan dat er een specifieke intentie heeft bestaan bij de vermeende daders om een bevolkingsgroep in z'n geheel of gedeeltelijk uit te roeien vanwege nationaliteit, etniciteit of religiositeit."

Knoops: "Probleem bij al die rechtszaken die zijn gevoerd bij het internationaal tribunaal is dat je het bewijs voor specifieke opzet om mensen uit te roeien niet zomaar kan afleiden uit de omstandigheden die we om ons heen zien gebeuren."

Kortom, het is juridisch erg gecompliceerd, vat parlementair verslaggever Jansen samen. "Timmermans zegt dat je al in kunt grijpen. Dat gebeurt op dit moment ook. Het kan op basis van een Veiligheidsresolutie of op basis van het verzoek van een land, zoals Irak in dit geval. Nederland steunt dat ingrijpen ook. De Kamer vraagt aan minister Timmermans ook of we als Nederland zelf niet meer moeten gaan doen, meedoen in een coalitie misschien."

Brief Timmermans
Daarover komt donderdag een brief van minister Timmermans aan de Tweede Kamer. Daarin staat waarschijnlijk meer over eventueel ingrijpen en over het gebruik van het woord genocide. We gaan hier de komende dagen dus meer over horen.