Reacties Prinsjesdag vanuit de politiek

Premier Mark Rutte is het niet eens met kritiek van D66 dat er te weinig ambitie zou zitten in zijn hervorming van het belastingstelsel. Volgens hem is het juist een “ambitieus plan, waarbij we de last op arbeid met 15 miljard willen verlagen, we willen lastenverlichting in de orde van grootte van 3 tot 5 miljard en dat moet bovenop de banengroei die uit de economische groei voortkomt, nog eens 100.000 extra banen opleveren.”

Daarnaast, zegt Rutte, heeft het kabinet ook vergaande ambities met decentralisaties bij de gemeenten, het hoger onderwijs, het pensioenstelsel en de woningmarkt.

In de Troonrede werd benadrukt dat haat elders in de wereld niet mag overwaaien naar Nederland. De 25 miljoen euro extra die de AIVD hiervoor krijgt, is volgens minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken) genoeg. “Ja, dat is wat we op dit moment nodig hebben om te kunnen doen wat we redelijkerwijs moeten doen.” Het geld wordt volgens de minister vooral ingezet op 3 terreinen: het volgen van ‘terugkeerders’ uit Syrië en Irak, het verbeteren van de inlichtingenpositie in het oosten van Europa, en de aanpak van cyberaanvallen.

Minister Edith Schippers van Volksgezondheid: "We moeten een evenwicht vinden tussen het in de hand houden van kosten en het toegankelijk houden van de zorg. De zorgtoeslag gaat voor mensen met een lager inkomen omhoog, zodat ze het eigen risico makkelijker kunnen dragen. Maar de kosten moeten we in de gaten blijven houden. We geven 66 miljard uit aan zorg, dus dat niemand meer naar de huisarts zou gaan klopt niet."

Ton Heerts voorzitter van vakbond FNV zegt dat het kabinet uitvoert wat was afgesproken, maar dat nieuwe kwesties nu de aandacht vragen. "Wij willen geen woorden maar banen. We hopen dat het kabinet nu ook echt werk op één zet. Het is allemaal voorzichtig, kleine lichtpuntjes, maar er zitten nog ruim 600.000 mensen zonder werk. Tienduizenden banen in de zorg gaan eraan, doe dat nou wat voorzichtiger. Er moeten meer banen betaald worden vanuit belastingen van hogere inkomens."

In de Troonrede was er ook prominente aandacht voor de bouw, constateerde Maxime Verhagen, voorzitter van Bouwend Nederland, tevreden. Zo wordt onder meer het lage btw-tarief op verbouwingen en renovaties met een half jaar verlengd. "Daar ben ik zeer blij mee. Anders waren er 7.000 tot 10.000 banen verloren gegaan in de bouw. Als je bedenkt dat er al 70.000 mensen vertrokken zijn uit de bouw-CAO sinds het begin van de crisis, van de 170.000 mensen die in deze sector werkten, dan zou die verhoging van de btw een enorme klap zijn geweest."

Minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid schaarde zich achter het werkgelegenheidsplan. "Mijn grootste opdracht is op korte termijn mensen aan het werk helpen, maar we moeten ook op lange termijn nieuwe banen creëren. We willen 100.000 banen erbij in de komende tien jaar, bovenop de verwachte groei. Het moet aantrekkelijk worden gemaakt om mensen aan de onderkant in dienst te nemen. Nu is het vaak moeilijk om als werkgever loonkosten te betalen, als iemand zelf niet veel verdient."

Minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën nam samen met het koffertje met de miljoenennota plaats aan de Spitsuur tafel. Hij benadrukte vooral dat hervormingen tijd nodig hebben. "Voordat we de enorme klap van schulden hebben weggewerkt, zijn we jaren verder. We hebben in onze begroting behoedzaam beraamd. Ondertussen gaan we alles doen om die groei te versterken. We moeten de kansen pakken die er liggen en rekening houden met internationale tegenvallers. Voorstellen voor een nieuw belastingstelsel liggen er medio volgend jaar, de uitwerking begint in 2016. Dit zal een geleidelijk proces zijn, we schatten dat daarvoor zo'n 3 tot 5 miljard nodig is."

Grote aandacht had koning Willem-Alexander ook voor de internationale conflicten die nu spelen. Om die reden verhoogt het kabinet het budget voor Defensie met 100 miljoen per jaar, na in oktober al 115 miljoen euro te hebben vrijgemaakt. Die investeringen zijn hard nodig, zegt minister van Defensie Jeanine Hennis. "Defensie heeft een enorm moeilijke periode achter de rug. De afgelopen 20 jaar is er veel bezuinigd, maar langzaamaan zijn we de weg omhoog weer aan het bewandelen. De Koning sprak in zijn troonrede over een trendbreuk, dat vond ik eigenlijk heel mooi. Daarmee geven we aan dat we daar ook de komende jaren op inzetten."

Blij met de 100 miljoen euro extra voor Defensie? Helemaal niet, zegt Leon van der Hulst, voorzitter van de militaire vakbond ACOM. “Er wordt weliswaar jubelend gesproken over een trendbreuk, maar ik plaats het in een bepaalde context. In 2011 met de beleidsbrief van minister Hillen is er 635 miljoen euro bezuinigd op Defensie met ene reeks oplopend tot 2016. In 2014 is er een bezuiniging van minister Hennis overheen gekomen van ruim 280 miljoen. Oftewel: die 50 miljoen in 2015, 150 miljoen in 2016 en 100 miljoen in 2017 is dus alleen maar een mindere achteruitgang. Met andere woorden: de sloop van Defensie gaat iets minder snel.”

Staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) is druk in de weer met het overhevelen van een groot aantal zorgtaken naar de gemeenten. Op 1 januari moeten gemeenten deze taken al van het Rijk overnemen. Zijn ze er klaar voor? “Die werken daar nu keihard aan, overigens samen met zorgaanbieders, verzekeraars en patiëntenorganisaties.” Van Rijn probeert op problemen te anticiperen, maar ook na de invoering moet dat blijven gebeuren. “Wat je ziet, is dat we met alle partijen eigenlijk permanent overleg voeren om die invoering zo goed mogelijk te doen verlopen. Dan denk ik dat dat goed gaat landen, maar die ‘tien vingers aan de pols’ is niet alleen maar nu, maar ook straks.”

Ook Arie Slob, fractievoorzitter van de ChristenUnie is blij met de 'indringende manier' waarop over de internationale situatie is gesproken. Maar dat de participatiesamenleving dit jaar niet werd genoemd, noemt hij een 'gemiste kans'. "We hebben de besluitvorming rond de decentralisaties gehad, nu gaat het echt gebeuren. Nu hoort een kabinet daar beleid voor te ontwikkelen. Vlak voor het zomerreces is er een motie van mijn hand aangenomen waarin we het kabinet hebben opgedragen juist rond die decentralisaties inhoud te geven aan de participatiesamenleving. Dan vind ik het zeer ernstig dat het opeens helemaal stil is."

VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra constateert tot zijn tevredenheid dat het kabinet zijn koers doorzet. “Ik denk dat het verstandig is dat het kabinet zegt: we gaan op die behoedzame koers verder. Wij moeten ervoor zorgen dat we het huishoudboekje op orde brengen, we moeten ervoor zorgen dat er weer werkgelegenheid komt, dat de economie aantrekt. Dat is de uitdaging voor de komende tijd.”

Het extra geld voor Defensie noemt hij “slechts een eerste stapje en niet meer dan dat”. Zijlstra vindt het belangrijk dat er de komende jaren meer geld bij komt. “Nederland en Europa kunnen niet langer vertrouwen op de Amerikanen, dat zij, net als de afgelopen decennia, ons telkens uit de brand helpen. We zullen meer zelf moeten doen.”

Ook CDA-leider Sybrand Buma vindt het geld dat Defensie erbij krijgt, nog lang niet genoeg. “Wat het kabinet doet, is een stap waardoor de bezuinigingen minder worden, maar waardoor er nog steeds aan het eind van 2015 minder aan Defensie en de veiligheidsdiensten en het Openbaar Ministerie wordt uitgegeven dan aan het begin van deze kabinetsperiode. Dus de omslag om Nederland veiliger te maken, die heel urgent is, zit er helemaal niet in.”

De rol van D66 wordt de komende tijd "constructief zijn waar het kan en kritisch waar het moet", zegt Alexander Pechtold. "We pakken onze kansen. Dit is de derde begroting waar D66 aan meewerkt. Ik denk dat het ook aan de persoonlijke verhoudingen ligt dat dat goed verlopen is. De Troonrede had voor mij een verrassing moeten zijn, maar ik hoorde niets nieuws. Ik maak me wel zorgen over het belastingstelsel, dat op de lange termijn is gezet. We hebben concretere plannen nodig. Werkgelegenheid volgt op een gezond belastingstelsel en komt er niet door het creëren van banen door de overheid."

De woningmarkt lijkt zich langzaam te herstellen, toch heeft minister Stef Blok van Wonen naar eigen zeggen nog een ‘flinke klus' voor zich. "Er ligt op dit moment een concreet wetsvoorstel bij de Kamer om de woningcorporaties weer terug te brengen naar hun kerntaken en het toezicht aan te scherpen. Daarnaast kom ik met een wetsvoorstel om voor starters tijdelijke huurcontracten mogelijk te maken. En ik kom ook nog met een wetsvoorstel om de bouwregelgeving te vereenvoudigen. Omdat de bouw nog wel een steuntje in de rug kan gebruiken."

SP-leider Emile Roemer vindt niet dat het kabinet met goed nieuws is gekomen vandaag. “Het was een reclamespotje dat ze de koning lieten voorlezen, dat ver van de werkelijkheid af staat. Als je ziet hoe mensen er thuis voor staan… Als ze dit verhaal moeten horen, denk ik dat ze zullen denken: waar heeft het kabinet het over?” Volgens Roemer heeft het kabinet de economie tot dusver van de wal in de sloot geholpen. “Zij zijn degenen geweest die de lasten enorm hebben verzwaard voor heel veel mensen, waardoor de koopkracht naar beneden is gegaan, het Midden- en Kleinbedrijf heeft de ene klap na de andere gekregen, terwijl juist de meest vermogenden en de multinationals de dans ontspringen.”

278 kilometer asfalt komt er volgend jaar bij, blijkt uit de begroting. "Daar zijn we blij mee", zegt Frits Van Bruggen, directeur van de ANWB. Maar nee, hij is niet over alles tevreden. "Als je kijkt naar de verkeersboetes. Wij vinden het belangrijk dat er een relatie is tussen de verkeersveiligheid en de boete. Op provinciale wegen zitten onveilige stukken, in de bebouwde kom. Op de A2, met twee keer vijf banen, zijn op het traject Utrecht-Amsterdam in 2013 bijna 1 miljoen boetes uitgeschreven. Dat heeft niets te maken met het verbeteren van de verkeersveiligheid."