'Ambtelijke top faalde in toeslagenfraude Bulgaren'

Dat zegt hoogleraar economie Sweder van Wijnbergen tegen BNR's Petra Grijzen. Het is volgens hem vooral de taak van de secretaris-generaal (sg) om de bewindsman adequaat te informeren, en dat is hier duidelijk niet gebeurd. "De ambtelijke top schat niet goed in wat potentieel brandgevaarlijk is voor de minister of staatssecretaris en geeft dingen niet door die het wel door moet geven. Dat is incompetentie. Ze hadden zich zelf moeten realiseren dat de staatssecretaris het moet weten als er zoiets grootschaligs is waarbij er een goede kans is dat er een rel ontstaat waar snel iets aan moet gebeuren, en dat hebben ze kennelijk niet gedaan. Dat vind ik een echte fout van de ambtelijke top."

Maatregelen
Voormalig staatssecretaris Willem Vermeend sluit zich bij Van Wijnbergen aan. "Als zulke belangrijke zaken op je bureau komen, neem je onmiddellijk maatregelen", zegt voormalig staatssecretaris van Financiën Willem Vermeend in BNR Petra Grijzen. "Het is uitgesloten dat Weekers liegt. Ik heb er zelf gezeten en weet hoe het werkt. Het is vrij simpel: alle rapporten die binnenkomen worden ambtelijk afgedaan. Als ambtenaren vinden dat de staatssecretaris iets moet weten, dan leggen ze dat keurig neer in een rapport en dat wordt onmiddellijk besproken in een stafvergadering. En als je dat als staatssecretaris onder ogen krijgt, neem je binnen een minuut maatregelen."

Verrassend
Dat deze miscommunicatie uitgerekend op het ministerie van Financiën plaatsvindt, is volgens Van Wijnbergen 'heel erg verrassend'. "Van Verkeer en Waterstaat verbaast het me niets. Dat is altijd al een ministerie geweest waar een ambtelijk bolwerk was waar ministers altijd moeite hebben gehad om aan hun ambtenaren uit te leggen voor wie ze werken. Vanuit Financiën en de Belastingdienst vind ik het uitermate verrassend; ambtenarij binnen Financiën was altijd kwalitatief een slag hoger dan bij andere ministeries."

"Ik heb als secretaris-generaal alleen Zalm meegemaakt en er was nooit enig probleem aan wie je loyaal bent. Ik vind het heel vreemd." En de lagere ambtenaren kúnnen volgens Sweder van Wijnbergen niet eens weten of het nieuws ook Weekers bereikt heeft. "Ik denk niet dat Weekers ervan af wist. Een van de taken van de sg is om te weten wat belangrijk kan zijn voor de minister. Dat is bij Mansveld misgegaan over ProRail, en datzelfde gebeurt hier ook. Ergens gaat er in de top van de ambtenaren iets mis."

In het nauw
Belastingambtenaren zeiden gisteravond bij RTL Nieuws dat Weekers veel eerder had kunnen ingrijpen. De staatssecretaris lijkt steeds verder in het nauw door wat inmiddels al de Bulgaarse fraudezaak is gaan heten. Vanavond moet hij in een brief aan de Tweede Kamer volledige openheid van zaken geven. Vrijwel de volledige oppositie wil direct daarop, vanavond nog dus, met de bewindsman in debat.

Het wordt er met de dag lastiger op voor Weekers, constateert politiek verslaggever Hugo Reitsma. Het begon met Brandpunt, dat zondag op de proppen kwam met berichten over Bulgaarse bendes die mensen naar Nederland brengen en een deel van de uitkeringen en zorgtoeslagen opstrijken. "Weekers reageerde daar geschokt op en beloofde het gat snel te dichten. Maar toen hij dinsdag in het vragenuurtje onder vuur werd genomen, ging het al heel snel over de vraag waarom hij er niet eerder van op de hoogte was."

Een echt samenhangend antwoord had Weekers daar volgens Reitsma niet op. "En dat riep steeds meer en steeds prangender vragen op, en daarom wil de volledige oppositie met uitzondering van de Partij voor de Dieren een feitenrelaas van Weekers. Ook wilde de oppositie hem naar de Kamer sommeren, maar dat werd vooralsnog tegengehouden door de coalitiepartijen."

Speculaties
VVD-Tweede Kamerlid Helma Nepperus zegt geen behoefte te hebben aan een avonddebat en ze wordt daarin gesteund door de PvdA. "Ik hoor inmiddels meer en meer speculaties over alles wat iedereen zou hebben geweten, maar zolang het speculaties zijn, heb ik geen behoefte aan een debat vanavond." De oppositie kan niet wachten tot vanavond de brief van Weekers met alle feiten op tafel ligt. "Dan zal de oppositie alsnog proberen om dat debat met Weekers vanavond alsnog te voeren."

Uit een geheim rapport dat RTL Nieuws publiceerde komt het beeld naar voren dat de fraude veel wijder verbreid is dan Weekers dinsdag tegenover de Kamer beweerde. Dat rapport lag ook bij het ministerie, en daarmee komt Weekers' opmerking dat hij van niets wist in een ander daglicht te staan.

Toch houdt Weekers ook tegenover BNR vol dat hij van niets wist tot Brandpunt zich meldde. "Dit is mij pas gemeld door Brandpunt", zegt hij. "Daar werd mij deze grootschalige fraude voorgehouden. Ze kunnen mij niet verwijten dat ik niet heb ingegrepen, want ik kan pas ingrijpen als ik iets weet. Maar lager in de Belastingdienst waren er blijkbaar wel mensen die dit wisten."

Uit documenten die RTL Nieuws in handen heeft, zou blijken dat de fraude door de Bulgaren aanzienlijk groter is dan de Weekers woensdag in de Tweede Kamer aangaf.