Concept-rapport: Zelfverrijking en belangenverstrengeling bij onderwijsreus

Dat heeft de minister in Nieuwsuur gezegd. Ze wacht de officiële versie van het rapport nog af, die wordt maandag gepresenteerd. "Dit verhaal is zeer ernstig. Als ook maar de helft waar is, dan hebben de mensen die het betreft een enorm groot probleem met mij'', aldus Bussemaker.

Schokkend
Het onderzoek naar de val van scholenkoepel Amarantis heeft aanwijzingen opgeleverd voor zelfverrijking, belangenverstrengeling en financiële misstanden.

Iedereen keek hoe Amarantis afgleed, maar niemand deed er iets aan, schrijft de Volkskrant zaterdag op basis van dit geheime concept-rapport. In het concept-rapport komen onder meer de accountant, het college van bestuur, de raad van toezicht en de onderwijsinspectie er niet goed vanaf.

Opvallende punten:
- per persoon twee leaseauto's van de zaak en een ov-kaart en taxivergoedingen voor de directieleden en adviseurs
- een dubieuze vastgoedtransactie
- aannemers die voor Amarantis werkten, klusten ook bij het hoofd huisvesting thuis
- een teruggetreden bestuursvoorzitter bleef jarenlang met volledig inkomen aan als adviseur
- een grote opdracht werd gegund aan een zakenpartner om 'onder gunstige voorwaarden' kunstwerken te leveren
- een 'autocratische' bestuurscultuur en een 'angstcultuur', waardoor misstanden niet aan het licht kwamen

Hemelbestormende plannen
De Algemene Onderwijsbond wil dat er scherper toezicht komt op de financiering van het onderwijs. Dat zegt de bond in een eerste reactie.

Walter Dresscher, voorzitter van de Algemene Onderwijsbond, herkent een patroon, zo zegt hij zaterdag op BNR. "Je ziet dat bij die grote besturen heel vaak de focus weggaat van de klas. De eerste stap is vaak dat de eigen salarissen flink verhoogd worden. En dan gaat men allemaal hemelbestormende plannen verzinnen waar die leraren ook niet op zitten te wachten."

Volgens Dresscher is het heus wel mogelijk om een grote school op een goede manier te leiden, "maar in een aantal voorbeelden zie je dat dat dus niet gebeurd is".

PvdA-Kamerlid Tanja Jadnanansing noemt het "schokkend en schrijnend'' als het inderdaad klopt dat bestuurders zich hebben verrijkt met geld dat bedoeld was voor onderwijs. Ook de inspectie heeft volgens de PvdA dan gefaald en dat moet onderzocht worden.

De VVD wil pas maandag reageren, als het rapport officieel gepresenteerd is.

Failliet
Jasper van Dijk (SP): "Dit is het failliet van de grote schoolbesturen. Het is beschamend dat bestuurders zo weinig oog hadden voor leerlingen en zo bezig waren met zichzelf en hun eigen prestigeprojecten." Hij pleit voor sancties op zelfverrijking. "En we moeten af van die grote onderwijsfabrieken waarbij bestuurders projectontwikkelaar zijn geworden en voor miljoenen euro's beginnen aan projecten die onbetaalbaar en onverantwoord zijn.''

Harm Beertema (PVV) zegt dat het bij Amarantis nog erger was dan hij al dacht. Volgens hem bevat het rapport zaken die voor het Openbaar Ministerie aanleiding moeten zijn om tot vervolging over te gaan. Beertema ziet "regelrechte fraude'' als het klopt dat een bestuurder van Amarantis zijn huis in het oosten van Nederland "op kosten van de zaak'' heeft laten opknappen.

Hij vreest dat de omvang van de onderwijsmolochen een "bepaald soort bestuurder'' aantrekt. "Mensen die onderwijs maar een saaie bijzaak vinden. Het gaat hen om marktaandeel, om elkaar vliegen afvangen, om grootschaligheid. Dat vinden ze belangrijker dan onderwijs. Wij vinden daarom dat van al het geld voor onderwijs 80 procent naar het echte onderwijs moet gaan en 20 procent is voor het 'gedoe': de overhead en de huisvesting'', aldus Beertema.

Ook Paul van Meenen (D66) vindt dat er goed gekeken moet worden naar de mogelijkheden van strafvervolging of terugvordering. Hij pleit verder voor beter toezicht en medezeggenschap in de scholengemeenschappen, om misstanden op te sporen.

Reddingsoperatie
Het deze zomer opgesplitste Amarantis had 30.000 leerlingen en 3000 medewerkers en verzorgde mbo-studies en voortgezet onderwijs in onder meer Amsterdam, Amersfoort, Almere en Utrecht. Begin dit jaar bleek dat Amarantis, dat 132 miljoen euro aan noodsteun vroeg, op de rand van een faillissement stond. Na een reddingsoperatie werd de school deze zomer opgeknipt in vijf kleinere scholenkoepels.