De Japanse centrale bank lijkt in de binnenzak van de Japanse politici te zitten. Terwijl de 130 jaar oude Japanse centrale bank vanaf 1998 officieel onafhankelijk is.
"De Bank of Japan is nooit onafhankelijk is geweest. Er is een periode geweest - zo'n vijf tot tien jaar - dat ze ietsje meer onafhankelijk waren. Maar dat is inmiddels al weer teruggedraaid", zegt Sylvester Eijffinger, hoogleraar monetaire economie aan de Universiteit Tilburg, die bij meerdere centrale banken heeft gewerkt.
"De Japanners hebben alle subtiliteit nu verloren. Sterker nog: als premier Abe op een zeker moment zegt dat hij een president bij de centrale bank wil hebben die voldoet aan zijn wensen, dan is zelfs de subtiliteit verloren gegaan. Maar dat is een extreem voorbeeld."
Onder druk door crisis
Maar over de hele wereld staat de onafhankelijkheid van centrale banken sinds de crisis onder druk. "Dat heeft te maken met het feit dat overheden grote schulden en tekorten hebben, en toch hopen dat ze een deel van hun staatsschuld kunnen weg infleren, door dat de centrale banken de inflatie op laat lopen - in ieder geval tot hoger dan de rente.", legt Eijffinger uit.
VS
Maar hoe zit het in de VS? Eijffinger:"De Fed is 'independent within government'. Ik heb dat nooit begrepen, want je bent of afhankelijk van de overheid of niet. Ik heb bij de Fed meegemaakt dat ze altijd onder druk staat van het Congres, vanwege de 'Humphrey-Hawkins wet'. Dan moet de voorzitter van de Fed naar het Congres en wordt daar enorm onder druk gezet door Senatoren."
ECB
Qua onafhankelijkheid lijkt de Europese Centrale Bank een uitzondering. "De enige centrale bank die echt onafhankelijkheid heeft betoond is de Deutsche Bundesbank. De ECB is gemodelleerd naar dit voorbeeld en heeft, denk ik, de meest onafhankelijke positie van alle centrale banken in de wereld. Maar ook die positie staat onder druk vanwege de eurocrisis", aldus hoogleraar Eijffinger.
Want Mario Draghi krijgt dan wel geen opdrachten uit de politiek: hij mag wel de rommel opruimen die politici laten liggen. In casu de eurozone bij elkaar houden door ingrijpen en dreigen met onbeperkt ingrijpen.
Grote angst
Maar terug naar de onafhankelijkheid. Wat is nou de prijs die we betalen voor politici die te dicht tegen het monetaire beleid aankruipen? "Als je nu op de rem gaat staan, dan is de monetaire remweg 1,5 tot 2 jaar. Mijn grote angst is dat het te laat gaat gebeuren en daardoor schiet het door naar hogere inflatie dan we gewend zijn. Dus niet meer de comfort zone van 2 tot 3 procent, maar misschien wel 4 of 5 procent. En dat zal zeer schadelijk zijn, want dat betekent dat financiële markten ook hoge inflatieverwachtingen gaan incalculeren en ook risicopremie gaan vragen voor die onzekerheid."
Kortom, volgens Eijffinger gaat dit op termijn leiden tot stijgende rentes en of diezelfde politici daar nou zo gelukkig mee zijn, is nog maar de vraag.