Vanaf volgend jaar moet er een verplichte ID-check komen voor de aankoop van tickets voor internationale reizen, maar het overleg tussen Nederland, België, Duitsland en Frankrijk verloopt moeizaam, zegt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid tegen BNR. Voor de gewenste ondersteuning heeft de marechaussee nergens capaciteit, zegt Schuitema. 'Ook in het oosten en zuiden van het land zijn op dit moment te weinig mensen. Achteraan aansluiten, dat is het enige wat op dit moment nog kan.'
Dagelijks moeten al marechaussees vanuit de buitengebieden ondersteuning bieden op Schiphol, dus die schoen begint volgens Schuitema wel erg te wringen. 'Grensbewaking is en blijft een vak. Ook bij luchtvaartmaatschappijen zie je dat grondstewardessen en stewards een eerste check doen, maar dat blijft lastig en de kwaliteit blijft vrij laag als het gaat om documentcontrole.' Toch komt de verplichte ID-check onafwendbaar dichterbij. 'Dat is prima, maar dan moeten daar wel mensen tegenover staan. Het is het één of het ander.'
Drempel opwerpen
De focus op luchthavens kan een blinde vlek zijn, zegt terreurdeskundige Glenn Schoen. Maar de oplossing is nog knap lastig, gegeven het forse internationale wegen- en spoorwegennet dat moet worden bewaakt. 'Er zijn veel landen, veel vervoerders maar ook veel kilometers en veel stations en instapplekken voor bussen. Het effect hangt af van de drempel die je opwerpt; terroristen kunnen ook op de fiets stappen in Brabant of de Achterhoek, en ze kunnen in de auto stappen.
Dat neemt niet weg dat de 'opbrengst' tot nu toe teleurstellend is. 'Eigenlijk zitten ze nog steeds in de verkennende gesprekken en is er eigenlijk nog geen noodplan, terwijl je zou verwachten dat er na zes maanden in ieder geval een basisplan staat. En er is duidelijk nog een tekort aan capaciteit. Bij het fenomeen terrorisme zien we steeds weer dat het heel lang duurt voor een overheid ingrijpt. Er zit geen wendbaarheid in en dat is hier blijkbaar ook het geval. Je zou zeggen: tijd om er wat meer snelheid en capaciteit achter te zetten.'
Terreurcontroles
Ruim een half jaar na de aanslag op een kerstmarkt in Berlijn en de vlucht van de dader dwars door Europa, ligt er nog altijd geen concreet plan voor betere terreurcontroles op bus- en treinreizen. De verkennende gesprekken zijn gaande, maar duren lang. Het is ook nog niet bekend wanneer een concreet plan op tafel komt. Het gaat zo stroef omdat meerdere vervoerspartijen en landen bij het overleg betrokken zijn, zegt de NCTV.
Zo zijn spoorwegmaatschappijen bang voor vertragingen en vrezen ze dat treinreizigers minder makkelijk kunnen reizen. Busmaatschappijen zien het plan wel zitten maar hebben steun nodig van de politie en marechaussee. Dat is moeilijk te organiseren.
Lees ook: 'Paspoortcontrole internationale treinen is ergerniswekkende symboolpolitiek'
De dader van de aanslag in Berlijn reisde met de zogeheten Flixbus van Nijmegen naar Amsterdam en van daaruit naar Frankrijk. De Duitse organisatie laat weten dat de buschauffeurs momenteel zelf controleren welke passagiers instappen. Maar daar zijn ze eigenlijk niet voor bevoegd, zegt Rosa Donat van FlixBus. 'Ze zijn niet opgeleid om te kijken of een ID-kaart of paspoort geldig is dus zij kunnen alleen maar zien of namen overeenkomen met de kaart en een ticket.'
Lees ook: Hoe voorkom je zo'n terreurdaad?
Er zijn wel controles van de politie en de marechaussee, maar die gebeuren tijdens de reis, niet voordat iemand instapt. 'Maar dat is vrij sporadisch', zegt Donat. Meer politie en marechaussee aan de bushalte vindt FlixBus een goed idee, zegt Donat. 'Op die manier zijn er ook controles zonder beperkingen op onze lijndienst mogelijk.'