Rutte: rapport toeslagenaffaire 'heftig'

Beluister ook | Eric Wiebes herinnert zich weinig van affaire

Heel heftig

Minister-president Mark Rutte vindt het eindverslag van een speciale Kamercommissie over de toeslagenaffaire 'een heel heftig rapport, ook voor de ouders en voor het hele systeem'. Maar hij noemt het ook gedegen en terecht. 'Je ziet dat inderdaad de rechtstaat niet burgers heeft beschermd, maar juist grote schade heeft toegebracht.'

Rutte beschouwt het rapport, waarvoor verscheidene bewindspersonen onder wie hijzelf onder ede zijn gehoord, als 'een opdracht om te zorgen dat dit niet meer gebeurt'. Het kabinet gaat de conclusies grondig bestuderen en bespreekt ze volgende week onderling tijdens een bijeenkomst in het Catshuis. Pas daarna komt het met een uitgebreide reactie. 'Die zorgvuldigheid verdient dit rapport, maar vooral ook de ouders', zegt de premier.

De conclusie dat de grondbeginselen van de rechtstaat zijn geschonden, noemt Rutte 'zeer zwaar'. 'De rechtstaat is er om ons te beschermen tegen de almacht van de overheid, hier heeft de overheid zich tegen de mensen gekeerd.'

Voorlopig heeft het rapport nog geen invloed op de compensatie voor gedupeerde ouders. 'Dat is een ontzettend ingewikkelde operatie', zegt Rutte. Er moet goed worden gekeken naar de individuele situatie van ouders. Enkele honderden ouders zijn inmiddels gecompenseerd, van de vele duizenden ouders die zich gemeld hebben. Dit jaar worden de meest schrijnende gevallen nog behandeld.

Keiharde boodschap

Volgens politiek verslaggever Sophie van Leeuwen komt dit hard aan: 'Je voelt de spanning, de boodschap begint door te dringen dat er iets fundamenteel mis zit bij de rechtsstaat. Niet alleen bij de Belastingdienst, ook aan de kant van de Tweede kamer die inzette op een spijkerharde fraudejacht, maar ook bij de Raad van State die keer op keer de terugvordering goedkeurde.'

Beluister ook | Wiebes en Weekers wisten van keiharde aanpak toeslagenaffaire

Grote namen

Het systeem heeft niet alleen gefaald, zegt Van Leeuwen, maar ook de grote namen Rutte, Asscher, Wiebes en Weekers zijn verantwoordelijk geweest voor de fraudejacht. Met een opvallende rol voor het ministerie van Sociale Zaken en staatssecretaris Wiebes die wel vraagtekens had, maar die niet doorpakte en er niet verder achteraan ging. 'Hij slaapt er slecht van', zegt Van Leeuwen, 'Hij realiseert zich nu pas dat hij misschien wel mensenlevens kapot heeft gemaakt.'

Beluister ook | Afdeling Toeslagen is fabriek

Rechtsstaat in het geding

Al met al overheerst in Den Haag een gevoel dat dit heel ernstig is. Er is ook veel schaamte, wat verwoord wordt door Kamerlid Gert-Jan Seegers van de ChristenUnie die de overheid als een stoomwals typeert en niet als beschermer van de burgers. Ook CDA-Kamerlid Omtzigt is boos, volgens Van Leeuwen. Hij spreekt van een niet-functionerende rechtsstaat, een systemisch probleem, een structureel probleem met de democratie. 'Er wordt bewust geen informatie verstrekt.'

Beluister ook | Asscher en Rutte lijken buitenschot te blijven

Rutte rijdt schade

Is dit schadelijk voor premier Rutte tijdens wiens regeerperiode dit allemaal gebeurde? 'De ballen gaan nu ook heel erg richting Rutte, dat kan politieke consequenties hebben als je hoort hoe de coalitie er in staat. In januari wordt erover gedebatteerd, je hoort dat de oppositie zaagt aan de stoelpoten van het kabinet. Duizenden mensen zitten nog steeds in de problemen, die zijn nog steeds niet opgelost.'

Het kerstreces staat voor de deur, het Binnenhof gaat dicht. Staatssecretaris Van Huffelen heeft echter gezegd dat er tijdens het reces Catshuisoverleg is 'om met een goed antwoord te komen'. Volgens politiek verslaggever Thomas van Groningen gaat vóór de kerst een klein groepje mensen geholpen worden en wordt het grootste deel van de gedupeerden in het eerste en tweede kwartaal uitgekeerd.

Van Leeuwen acht het niet uitgesloten dat er iemand gaat opstappen, 'Er wordt gespeculeerd over de val van het kabinet. De vraag is hoe geloofwaardig Rutte nog is, de schade voor hem is groot.'

Rutte: heftig rapport