Luister terug | Niet alleen ongevaccineerden zijn tegen coronapas
Gepercipieerd onrecht
Volgens hoogleraar Sociale Psychologie Kees van den Bos is radicalisering niet uitgesloten, zeker als een maatregel 'door heel veel mensen als heel onrechtvaardig wordt gezien.' Volgens Van den Bos, die ook het boek 'Waarom mensen radicaliseren' schreef, hangt die gevoelde onrechtvaardigheid af van of de maatregel wel of niet effectief is. Is de maatregel effectief, dan wordt hij gebillijkt, blijft een effect onduidelijk, dan zou dat een toenemende radicalisering kunnen creëren.
Ook sociaal-psycholoog Arjan de Wolf, gespecialiseerd in radicalisering en groepsprocessen, denkt dat de 2G-maatregel een trigger zou kunnen zijn voor mensen om te radicaliseren: 'De grieven die er zijn worden alleen maar groter, je maakt onderscheid tussen mensen. In het discours dat de complotdenkers gebruiken is dat leidend waardoor die grieven alleen maar duidelijker worden.' Hierdoor ontstaat een soort 'zie je wel-effect' waarin de machthebbers in de ogen van complotdenkers de mensen op deze manier onder controle houden.
Luister terug | Overheid wil vaccinatie twijfelaars overhalen met campagne
Groepsdenken
Waar die radicalisering toe leid? De Wolf sluit boosheid en verbaal of fysiek geweld niet uit. 'Mensen kunnen gaan handelen, met name als ze denken dat ze als groep worden aangevallen en achtergesteld.' En dat de spanningen rondom het coronabeleid oplopen is ook heel duidelijk te merken in de Tweede Kamer. FvD-Kamerlid Gideon van Meijeren keurde daar bedreigingen van zijn achterban richting Volt-Kamerlid Nilufer Gündogan goed. En ook uitte FvD-Kamerlid Pepijn van Houwelingen gisteren een dreigement aan het adres van Sjoerd Sjoerdsma van D66.
Luister terug | SGP: Maatregelen ongevaccineerden gevaarlijk
Zes categorieën
Senior onderzoeker Ron van Wonderen van het Verwey-Jonker Instituut, gespecialiseerd in polaristatie, deelt de mening van De Wolf en Van den Bos. Van Wonderen onderscheidt zes categorieën tegenstanders van de G2-maatregel: de mensen die niet te veel overheidsbemoeienis willen en die opkomen voor het recht op zelfbeschikking; de religieus gemotiveerde ongevaccineerden; mensen die angst hebben voor gezondheidsschade of onvruchtbaarheid; de groep mensen die onrecht ervaart omdat vrienden niet meer mee naar het café mogen of wier grootvader een oude Nokia heeft en daarmee geen QR kan tonen; mensen die vanuit linkse motieven tegen de verdiensten van 'big pharma' zijn en de aanhangers van complottheorieën.
Het is deze laatste groep waar Van Wonderen zich het meest zorgen over maakt. Het gevaar schuilt er volgens Van Wonderen in dat het weigeren een vorm van identiteit wordt. 'Het wordt een deel van jezelf en op het moment dat het een identiteitsvraagstuk wordt, speelt ratio minder een rol en emotie steeds meer. Zo kan een weigering bij een café agressie oproepen.'
Luister terug | Overheid moet inzetten op dialoog aangaan met ongevaccineerden
Politieke olie op het vuur
Op de vraag in hoeverre politieke agitatie een rol speelt antwoordt Van Wonderen dat het vaak gelijktijdige processen zijn. 'De groep die het meest vatbaar is voor geweld zit ook veel op social media en wordt gevoed door bubbels.' Volgens Van Wonderen dragen oproepen uit de politiek zeker niet bij aan depolarisatie, maar hij tekent erbij aan dat het niet alleen uit rechtspopulaistische hoek komt.
Als voorbeeld noemt hij de tweet van D66-Kamerlid Jan Paternotte die een anticorona-demonstratie in Rotterdam met 40.000 deelnemers bestempelt als homofoob en extreemrechts. 'Daarmee scheer je een grote groep met verschillende achtergronden over één kam, dat zet ook polarisatie in werking.'
ten slotte zegt Van Wonderen dat het geweld vaak de laatste druppel is die de emmer doet overlopen. 'Er is een cumulatie van eerdere boosheden.'
Zorg in Tweede Kamer
Is die radicalisering en polarisering ook al doorgedrongen in de Tweede Kamer? Politiek verslaggever Thomas van Groningen merkt dat het debat flink is verhard, met name als het gaat om corona. Hij merkt dat vooral partijen in het midden van de Tweede Kamer het gesprek hierover willen aangaan. '2G, daarvan voelt iedereen op z'n klompen aan dat dat een onderwerp is waarbij het echt heel snel radicaliseert en extreem wordt, dat debat.'
Volgens de verslaggever zijn er met name zorgen over de beveiliging van Kamerleden. 'Den Haag wordt niet voor niets beschreven als de burnout-fabriek. Wat je merkt de afgelopen tijd is dat de verharde reacties nog meer druk op mensen legt. Dat kan ertoe leiden dat mensen eerder gaan omvallen. Inhoudelijk nemen partijen geen andere standpunten uit angst dat mensen radicaliseren, wel zijn er zorgen over die veiligheid.'