De inwoners van 333 Nederlandse gemeenten kiezen in maart een nieuwe gemeenteraad. Vanwege gemeentelijke herindelingen is in 12 gemeenten al eerder gestemd, of vindt dit later plaats. Op 14 en 15 maart gaat een deel van de stembureau's al open, zodat het op 16 maart niet te druk wordt.
Het is mogelijk dat de cijfers over deelnemende partijen nog iets wijzigen, want op 4 februari wordt definitief door de Kiesraad vastgesteld welke partij waar mee mag doen. In een openbare zitting wordt dan vastgesteld of partijen alles op orde hebben en dus op het stembiljet mogen verschijnen.
CDA is koploper
In bijna alle gemeenten is het mogelijk om op de VVD (317) en het CDA (328) te stemmen. De christendemocraten zijn traditioneel lokaal het sterkst vertegenwoordigd van alle landelijke partijen. Alleen in de gemeenten Diemen, Ouder-Amstel, Rozendaal, Schiermonnikoog en Vlieland doet de partij niet mee.
Landelijk coalitiepartner D66 doet in 19 gemeenten meer mee dan de vorige keer, en komt daarmee op 289. Ook de kleinste coalitiepartner ChristenUnie laat een toename zien (+6). De partij doet mee in 175 gemeenten.
In 34 gemeenten heeft de ChristenUnie een gezamenlijke lijst met de SGP. Dat is minder dan in 2018, toen dit nog in 36 gemeenten het geval was. De SGP doet in totaal mee in 96 gemeenten, een daling van 3. De Partij voor de Dieren doet in dubbel zoveel gemeenten mee als in 2018, het zijn er nu 30. De PVV van Geert Wilders is erbij in 31 gemeenten, 1 meer dan bij de vorige stembusgang.
SP doet minder mee
De SP deed in 2018 nog mee in 110 gemeenten, dit jaar zijn dat er volgens de partij 86. Deels is die daling te verklaren door het conflict dat binnen de partij speelt, tussen aan de ene kant het partijbestuur en aan de andere kant het Marxistisch Forum en de afgestoten jongerentak Rood. Na die breuk werden tientallen leden geroyeerd, omdat zij een link met de jongerentak of met het Marxistisch Forum hebben.
Het landelijke partijbestuur raakte hierdoor ook in onmin met meerdere lokale afdelingen, waarbinnen soms ook geroyeerde leden actief waren. Sommige afdelingen besloten daarom niet aan de verkiezingen deel te nemen. Op andere plekken speelt een tekort aan kandidaten de socialisten parten.
PvdA en GroenLinks werken vaker samen
De PvdA is bij de komende stembusgang in 303 gemeenten op het stembiljet te vinden, 17 minder dan bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. GroenLinks doet in 229 gemeenten mee, dat betekent een toename van 9.
In 51 van die 303 gemeenten staan de PvdA en GroenLinks dit jaar als 1 partij op het stembiljet, wat betekent dat ze op meer plekken samen op gaan trekken. In 2018 deden de partijen dat in ongeveer 30 gemeenten, laat een woordvoerder van de PvdA weten.
(Tekst loopt door onder het kaartje)
Nieuwe partijen breiden uit
Relatief nieuwe partijen als Forum voor Democratie (FvD), DENK en BIJ1, breiden het aantal plekken waar ze meedoen bij deze verkiezingen flink uit. De toename van FvD, van 1 naar 50 gemeenten, springt daarbij het meest in het oog. DENK gaat van 14 naar 20, BIJ1 gaat van 1 naar 5.
Voor drie partijen geldt dat ze voor het eerst meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen. BvNL van Wybren van Haga doet mee in 20 gemeenten, Volt houdt het bij 10. JA’21 is alleen verkiesbaar in Amsterdam.
De BBB van Caroline van der Plas is de enige partij die wel in de Tweede Kamer zit, maar in geen enkele gemeente meedoet. Die partij heeft aangegeven dat deze verkiezingen te vroeg komen en dat wordt gemikt op deelname aan de Provinciale Statenverkiezingen in 2023.
50PLUS wordt niet meer vertegenwoordigd in de Tweede Kamer, nadat het enige Kamerlid (Liane den Haan) zich afsplitste. Ondanks dat gaat de partij het in meerdere gemeenten proberen dit jaar. In 2018 deed 50PLUS op 20 plekken mee, nu worden dat er minimaal 19. De partij hoopt dat dit er 27 worden na 'herstel en verzuim'.
(Tekst loopt door onder de tabel)
Kiesraad
Het is in theorie mogelijk dat her en der nog wijzigingen volgen, op 4 februari wordt definitief duidelijk welke partij waar mee gaat doen. Dan stelt de Kiesraad in een openbare zitting definitief vast of partijen alles op orde hebben en dus op het stembiljet mogen verschijnen.
