Liveblog | Teleurstellende opkomst, lokale partijen scoren

Lodewijk Asscher verkenner voor coalitieonderhandelingen Amsterdam

20:18 | Lodewijk Asscher wordt de verkenner tijdens de coalitieonderhandelingen in Amsterdam. Dat schrijft Het Parool. Het voormalig PvdA-Kamerlid is volgens de krant gevraagd door PvdA-lijstrekker Marjolein Moorman, die de verkiezingen woensdag heeft gewonnen.

De PvdA werd woensdag de grootste partij van de stad en mag daarom het initiatief in de onderhandelingen voor een nieuwe coalitie nemen. Moorman zegt in Asscher de ideale persoon te zien om een eerste verkenning voor de onderhandelingen te doen, zo schrijft Het Parool.

Kamerleden: lage opkomst 'schuld' van politiek

17:33 | De historisch lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen is zorgelijk en voor een groot deel de schuld van de landelijke politici. Dat stellen diverse Kamerfracties. 'We hebben ons het afgelopen jaar niet van onze beste kant laten zien', stelt Derk Boswijk, campagneleider van het CDA.

'Als politiek moeten we als eerste naar onszelf kijken', vindt Boswijk. Dat vinden ook PvdA, SGP en de Partij voor de Dieren. 'De lage opkomst is een opdracht aan alle politici om integer te handelen en het in ons gestelde vertrouwen waar te maken', stelt PvdA-Kamerlid Khadija Arib. Fractievoorzitter Esther Ouwehand, Partij voor de Dieren, vindt dat de politiek, en vooral de coalitiepartijen, de hand in eigen boezem moeten steken. Die hebben er de afgelopen jaren een potje van gemaakt, vindt ze. De woordvoerder van de SGP stelt dat 'politici betrouwbaar moeten zijn en geen loze beloften doen'.

Hoewel gemeenten steeds meer taken krijgen, is er steeds minder belangstelling voor de lokale politiek, twittert een bezorgde D66-campagneleider Sjoerd Sjoerdsma. PvdA en Volt maken zich grote zorgen over het feit dat veel mensen zich niet vertegenwoordigd voelen of niet door de politiek worden bereikt.

Het zou goed zijn als de minister van Binnenlandse Zaken de oorzaken van die lage opkomst gaat onderzoeken, menen CDA, PvdA, SGP en Volt. '

Aboutaleb wil onderzoek naar lage opkomst in Rotterdam

16.10 | Burgemeester Ahmed Aboutaleb wil dat er een onafhankelijk onderzoek komt naar de oorzaken van de lage opkomst in Rotterdam bij de gemeenteraadsverkiezingen. Hij zei dat bij een bezoek aan Ahoy, waar hij samen met minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Hanke Bruins Slot bekeek hoe de ruim 200.000 Rotterdamse stembiljetten werden geteld en verwerkt.

De burgemeester zal zijn voornemen bespreken tijdens een ontmoeting die hij donderdag heeft met de lijsttrekkers van de veertien partijen die een of meerdere zetels krijgen in de nieuwe Rotterdamse raad.

Aboutaleb noemde het woensdag al teleurstellend dat minder dan vier op de tien Rotterdammers (38,9 procent) de moeite hebben genomen om te gaan stemmen. Hij voegde daar donderdag aan toe dat hij niet alleen teleurgesteld, maar eigenlijk ook 'heel verdrietig' is over de opkomst.

Eerder donderdag kondigde burgemeester Femke Halsema al aan dat Amsterdam onderzoek gaat doen naar de oorzaak van de lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen. Ze noemt de lage opkomst 'zorgelijk'. In de hoofdstad bracht volgens de voorlopige uitslag 46 procent van het electoraat een stem uit.

Opkomst gemeenteraadsverkiezingen komt uit op 50,9 procent

15.20 | Bij de gemeenteraadsverkiezingen heeft 50,9 procent van de kiesgerechtigden zijn stem uitgebracht. Dat blijkt uit gegevens van de Verkiezingsdienst van het ANP.

Donderdagmiddag rond 15.00 uur waren zo goed als alle stemmen geteld. Alleen Amsterdam en Eindhoven staan nog op 95 procent. Als daar ook alle stemmen zijn geteld, kan het opkomstpercentage nog licht worden bijgesteld.

De opkomst ligt hoe dan ook lager dan bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Toen stemde 54,9 procent van de kiesgerechtigden. Onderzoek naar de relatief lage opkomst, vooral in de steden, moet de achterliggende redenen aan het licht brengen, zei minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken donderdagochtend.

ANBO: vervroegd stemmen populair onder ouderen

14.45 | Het vervroegd stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen is populair gebleken onder ouderen. Dat meldt ouderenvereniging ANBO op basis van een eigen peiling. Volgens de organisatie stemden ouderen vooral eerder omdat ze dat graag op een rustig moment wilden doen.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen was het mogelijk om al op maandag of dinsdag te stemmen op bepaalde plekken, voorafgaand aan de eigenlijke verkiezingsdag woensdag. Ongeveer een op drie ondervraagde 65-plussers maakte hiervan gebruik.

Wat de senioren betreft, is het meerdaags stemmen een blijvertje, zegt ANBO. In de peiling, die door bijna 8000 mensen werd ingevuld, zegt twee derde dat deze mogelijkheid ook in de toekomst moet blijven bestaan. Het vervroegd stemmen is vorig jaar als tijdelijke maatregel ingevoerd vanwege corona.

Een deel van de ouderen dat op woensdag naar het stembureau ging, had eigenlijk ook wel eerder willen stemmen. Zo'n 20 procent van hen ging toch op woensdag omdat op de dagen ervoor geen stembureau in de buurt open was, zo blijkt uit de rondvraag.

Vrijwel alle 65-plussers die de ANBO-enquête hebben ingevuld, voelden zich veilig in het stembureau. Minder dan 10 procent vond het in het stembureau drukker dan ze hadden verwacht. Dat geldt zowel voor de maandag- en dinsdagstemmers als de woensdagstemmers.

BoerBurgerBondgenoten in 19 gemeenten vertegenwoordigd

14.30 | Lokale partijen die gelieerd zijn aan de BoerBurgerBeweging (BBB) hebben bij de gemeenteraadsverkiezingen een flinke zetelwinst behaald. Deze partijen, BoerBurgerBondgenoten genoemd, gaan van 27 naar 61 zetels in gemeenteraden. In negentien van de twintig gemeenten waarin deze partijen meededen, werden 1 of meer zetels behaald.

In de gemeenten Midden-Drenthe (Gemeentebelangen) en in het Groningse Westerkwartier (VZ Westerkwartier) werden de lokale 'BBB'-partijen zelfs de grootsten, respectievelijk met vijf en tien zetels. in de gemeente Rhenen (Trots op Rhenen) werd er geen zetel bemachtigd.

'Wij zijn uiteraard heel blij met meer dan een verdubbeling van het aantal raadszetels van deze bondgenoten', aldus BBB-voorzitter Erik Stegink. Hij legt uit dat de lokale partijen weliswaar samenwerken met zijn landelijke partij, maar dat het 'authentieke lokale partijen zijn die vertegenwoordigd zijn in de raad'. Wel hebben sommige lokale partijen al aangegeven dat ze op den duur afdelingen willen worden van de BBB, aldus Stegink. Of dit in de toekomst mogelijk gaat worden, bekijkt de BBB nu. 'We gaan eerst nog evalueren', zegt hij.

MijnStem 2,9 miljoen keer ingevuld voor gemeenteraadsverkiezingen

14.20 | Onlinestemhulp MijnStem is de afgelopen dagen zo'n 2,9 miljoen keer geraadpleegd. Via MijnStem konden mensen stemhulp krijgen voor 253 gemeenten. Miljoenen mensen hebben zo'n online kieshulp ingevuld voor de gemeenteraadsverkiezingen.

Op woensdag stond de teller voor MijnStem rond 17.00 uur op 2,7 miljoen. Om 21.00 uur sloten die dag de stembureaus. 'We zien dat de grote piek vooral op de avond voor de verkiezingen en op de verkiezingsdag zelf was', stelt een woordvoerster. 'Die eindigde richting de avond.'

De 55 StemWijzers van ProDemos zijn 1,6 miljoen keer volledig ingevuld, meldde de maker na het sluiten van de stembureaus woensdagavond. ProDemos kan geen vergelijking maken met de gemeenteraadsverkiezingen van 2018, omdat er toen in 44 gemeenten een StemWijzer kon worden ingevuld, elf minder dan nu. Toen werd deze stemhulp ruim 1 miljoen keer volledig ingevuld.

Kieskompas, online in 35 gemeenten, is ruim 570.000 keer ingevuld, meldde een woordvoerder donderdagmiddag. Bij vorige gemeenteraadsverkiezingen in 2018 ging het uiteindelijk om zo'n 380.000 mensen.

Opkomstpercentage vooral in steden stuk lager dan vier jaar terug

13.05 | Vooral in dichtbevolkte gemeenten en grote steden werd een stuk minder gestemd dan vier jaar geleden. In plattelandsgemeenten ging ongeveer hetzelfde aandeel kiezers naar de stembus. Dat blijkt uit cijfers van de Verkiezingsdienst van het ANP.

In de meest dichtbevolkte gemeenten lijkt het opkomstpercentage gemiddeld net boven de 45 procent uit te komen. Dat is fors lager dan tijdens de vorige raadsverkiezingen, toen gemiddeld 51 procent van de inwoners hier hun stem uitbracht. Onder meer in 'zeer sterk verstedelijkte gemeenten' als Rotterdam (opkomst van 38,9 procent), Tilburg (40 procent) en Schiedam (42,1 procent) stemden aanzienlijk minder mensen dan gemiddeld. Ook in Eindhoven en in Amsterdam wordt een relatief lage opkomst genoteerd, maar daar zijn de tellers nog niet helemaal klaar.

Ook in plattelandsgemeenten brachten minder kiezers hun stem uit dan in 2018. Wel ligt de opkomst hier een stuk hoger dan in steden. Gemiddeld ging hier zo’n 57 procent van de inwoners naar de stembus. Vier jaar terug was dit zo'n 58 procent. Waddeneiland Schiermonnikoog noteert met 80,2 procent de hoogste opkomst van het land, gevolgd door het Gelderse Rozendaal (80 procent).

Hoe dichtbevolkt een gemeente is berekent het CBS door te kijken naar het aantal adressen binnen één vierkante kilometer.

CDA verliest terrein in Limburg

12.00 | Het CDA weet de winst van vier jaar terug in Limburg bij de gemeenteraadsverkiezingen niet vast te houden. De partij kreeg in zeven Limburgse gemeenten de meeste stemmen. Bij de vorige verkiezingen werden de christendemocraten nog in tien gemeenten de grootste. In 2014 ging het ook om zeven gemeenten, blijkt uit cijfers van de Verkiezingsdienst van het ANP.

Vooral in Horst aan de Maas en Bergen behaalde de partij flink minder stemmen dan vier jaar terug. Van de Limburgse gemeenten scoorde het CDA bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen relatief het best in Beesel. 36 procent van de stemmen in die gemeente ging naar de christelijke partij. Relatief de minste stemmen kreeg de partij in Brunssum: daar wist het CDA nog geen 4 procent van de stemmen te behalen. In provinciehoofdstad Maastricht kwam de partij in 2018 nog als grootste uit de bus. Nu ging zo'n 10 procent van de stemmen in Maastricht naar het CDA, waarmee de partij één zetel verliest en als gedeeld tweede uit de bus komt.

Amsterdam gaat onderzoek doen naar lage opkomst verkiezingen

11.30 | Amsterdam gaat onderzoek doen naar de oorzaak van de lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen. Dat zegt burgemeester Femke Halsema. Ze noemt de lage opkomst zorgelijk.

'We hebben meer duidelijkheid nodig over de achterliggende redenen waarom mensen niet zijn gaan stemmen, zodat de gemeente de opkomst in de toekomst beter kan bevorderen', aldus Halsema. 'We laten daarom op korte termijn een onafhankelijk onderzoek uitvoeren.'

De opkomst in de hoofdstad ligt volgens de voorlopige uitslag op 46 procent. In 2018 was dat 52,2 procent.

'Oekraïne-crisis van invloed op verkiezingsopkomst'

11.30 | De focus in de Nederlandse media op de oorlog in Oekraïne heeft vermoedelijk een belangrijke rol gespeeld in de lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen. Dat zegt politicoloog aan de Universiteit Leiden Simon Otjes. 'Als zelfs de debatten tussen partijleiders die bedoeld zijn om aandacht te generen voor de verkiezingen voor een groot gedeelte over de crisis in Oekraïne gaan, dan zal het voor een grote groep kiezers onduidelijk zijn geweest welke keuze zij in hun gemeente moesten maken.'

Volgens Otjes kregen veel kiezers door die aandacht voor de oorlog waarschijnlijk het gevoel dat de verkiezingen voor een nieuwe gemeenteraad dit keer minder belangrijk waren. Ook ziet hij een trendbreuk met de afgelopen decennia. Bij de afgelopen stembusgang lag de opkomst op ongeveer 50 procent, waar dat bij gemeenteraadsverkiezingen ervoor schommelde rond de 55 procent, stelt de politicoloog.

'Minister Hanke Bruins Slot wil hier onderzoek naar en dat lijkt me geheel gerechtvaardigd. Is het bijvoorbeeld een teken van wantrouwen in de nationale politiek, of juist niet? Op basis van huidig onderzoek lijkt dat onwaarschijnlijk, maar dat zouden we moeten toetsen.'

Lokale partijen kwamen deze verkiezingen opnieuw als grootste uit de bus. Otjes denkt dat de afwezigheid van landelijke partijen als Volt, BIJ1, BBB en Forum voor Democratie (FvD) in sommige gemeentes daar invloed op heeft gehad. 'We zien dat kiezers van zo'n landelijke partij die niet beschikbaar is vaak naar lokale partijen gaan.' Ook vermoedt de politicoloog dat gedaald vertrouwen in de landelijke politiek de lokale partijen in de kaart heeft gespeeld.

De lage opkomst bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen ziet Otjes als een punt van zorg. 'Verkiezingen geven een representatieve uitslag en gemeenten maken vervolgens beleid dat daarop aansluit. Een beperkte opkomst betekent echter dat een beperkte groep gehoord wordt. Een hoge opkomst dient een democratisch belang, en dat blijft nu achter. Het is belangrijk om te begrijpen of dat tijdelijk is en wat de factoren daarbij zijn.'

CDA verliest koppositie in gemeenten vaakst

11.20 | In een derde van de gemeenten waar woensdag verkiezingen zijn gehouden, heeft een andere partij gewonnen dan de vorige keer. Dat was het vaakst ten nadele van het CDA en ten voordele van een lokale partij. Dat blijkt uit cijfers van de Verkiezingsdienst van het ANP.

Het CDA is de grootste partij geworden in 37 gemeenten waar de uitslag al bekend is. De christelijke partij is in 31 gemeenten de grootste gebleven, maar heeft deze positie in 36 gemeenteraden verloren. In zes gemeenten heeft het CDA de eerste plek overgenomen van een andere partij.

Lokale partijen zijn in zeker 225 gemeenten het grootst geworden. Daarvan hadden 132 lokale partijen ook de vorige keer al de meeste zetels in de raad en hebben 93 regionale partijen deze positie overgenomen van een andere partij. Dat kan trouwens ook een andere lokale partij zijn. Lokale partijen hebben in 38 gemeenten hun koppositie verloren.

'Landelijke partijen kunnen leren van de lokalen'

10.35 | Lokale partijen zijn opnieuw veruit de grootste geworden bij de gemeenteraadsverkiezingen. Landelijke partijen zouden lessen moeten trekken uit de manier waarop lokale partijen kiezers aan zich weten te binden. Dat vinden oud-minister van Buitenlandse Zaken en VVD-prominent Uri Rosenthal en politiek commentator en directeur van campagnebureau de Goede Zaak Jurjen van den Bergh.

‘De ombudspolitiek heeft er in een aantal gemeenten toe geleid dat de lokale partijen nog meer zijn gegroeid ten opzichte van vier jaar geleden. Deze partijen geven wel echt het voorbeeld van hoe je het moet doen.'

Echt voor Barendrecht-voorman: met zittende bestuur afgerekend

10:15 | Met een sensationele overwinning door lokale partij Echt voor Barendrecht heeft de kiezer in de Zuid-Hollandse gemeente 'afgerekend met het zittende bestuur', aldus voorman van de partij Lennart van der Linden donderdag. De partij behaalde twintig van de 29 zetels in de gemeente en daarmee een absolute meerderheid.

'Ik ben er beduusd van. Ik had al wel gedacht dat we zouden winnen. Maar dat we 60 procent van alle stemmen hebben behaald, is ongelooflijk en fantastisch', aldus de lijsttrekker.

Verklaringen voor de klinkende zege heeft hij wel. 'Het zittende bestuur is zeer matig en er zijn omstreden besluiten genomen, onder meer op het gebied van afvalbeleid. Onze partij heeft een duidelijk programma, we hebben goede mensen en een goede campagne gevoerd.'

Ook was de kiezer volgens Van der Linden niet vergeten wat er vier jaar geleden was gebeurd. Toen behaalde de partij veertien van de 29 zetels maar belandde de partij toch in de oppositie. Andersom wil Echt voor Barendrecht andere partijen niet uitsluiten, ondanks de ruime meerderheid. 'Wij kunnen met iedereen samenwerken, we zullen zien wie zich het meest kan vinden in ons programma.'

Concreet wil Echt voor Barendrecht onder meer het afvalbeleid 'logischer' maken en de gemeente veiliger maken door 'de buitenruimte beter te beheren'.

Feest voor lokale partijen

10:00 | Het is de dag na de gemeenteraadsverkiezingen en inmiddels zijn vrijwel alle stemmen geteld. En zoals verwacht hebben de lokale partijen het dit jaar opnieuw goed gedaan. Vier jaar geleden werden zij gezamenlijk al de grootste van Nederland en dat is dit jaar ook het geval. De lokalen komen nu uit op iets meer dan 36 procent van de stemmen. Gezamenlijk haalden zij tot nu toe zo'n 3400 raadszetels, van de 8237 die er zijn. 'De opkomst is ronduit teleurstellend', zegt politiek verslaggever Sophie van Leeuwen.

Hele verkiezingsavond bekeken door bijna 1,2 miljoen mensen

08:10 | De twee programma's over de gemeenteraadsverkiezingen zijn woensdagavond door 1,18 miljoen mensen bekeken, blijkt uit cijfers van de Stichting KijkOnderzoek (SKO). Naar Nederland Kiest: De Uitslagen op NPO 1 keken de hele avond gemiddeld 723.000 mensen. Het programma Jinek & RTL Nieuws: De Uitslagenavond op RTL4 werd bekeken door 457.000 mensen.

Van de verkiezingsavond op NPO 1 kregen gedurende de avond in totaal 4,2 miljoen mensen een stukje uitzending mee, meldt de SKO. In totaal 1,8 miljoen mensen keken een stukje van de RTL4-uitzending over de verkiezingen. Het best bekeken programma van de avond was traditiegetrouw het NOS Journaal van 20.00 uur, waar 2 miljoen mensen hun tv voor aanzetten.

Lokalen groeien en worden opnieuw verreweg de grootste

03:05 | Lokale partijen zijn opnieuw veruit de grootste geworden bij de gemeenteraadsverkiezingen. Na het tellen van 98,5 procent van de stemmen komen de lokalen uit op 36,4 procent van de stemmen, blijkt uit voorlopige uitslagen van de Verkiezingsdienst van het ANP. Omgerekend zijn dat al 3398 van de in totaal 8237 raadszetels die nu zijn te verdelen over 333 gemeenten.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 waren de lokalen ook de grote winnaars, met ongeveer een derde van de stemmen. In ongeveer driekwart van de gemeenten regeerde de afgelopen tijd een partij die niet op landelijk niveau meedoet. Al bijna twee decennia groeit het percentage stemmers op lokale partijen. Ook in grote steden als Rotterdam en Den Haag won een lokale partij.

Bij de landelijke partijen lijkt de VVD weer de grootste te worden. Maar de partij verliest wel. De partij van Mark Rutte komt in deze tussenstand uit op 11,5 procent van de stemmen. In 2018 kreeg ze met deze tussenstand nog meer dan 13 procent van de kiezers achter zich.

Zoals verwacht verliest het CDA, maar veel minder dan vooraf verwacht. Partijleider Wopke Hoekstra zei in een eerste reactie dat de exitpolls "beter dan verwacht" waren. Zijn partij gaat in deze tussenstand van 13,4 procent van de stemmen vier jaar geleden naar 11,2 procent. Daarmee zouden de christendemocraten de tweede partij worden.

Ook is er verlies voor de SP. De partij had te maken met een interne ruzie met de jongerenbeweging. In Oss, de bakermat van de partij, is ze niet meer de grootste. De Lokale partij Voor de Gemeenschap kwam hier als grootste uit de bus. SP-partijleider Lilian Marijnissen zei zich zorgen te maken over de lage opkomst.

De meeste landelijke partijen blijven redelijk stabiel. Een kleine winst tekent zich af voor de PvdA (vooral in Amsterdam), de Partij voor de Dieren, FVD, SGP, BIJ1, Volt, JA21 en Belang van Nederland van Wybren Haga. Een verlies is in zicht voor de PVV, GroenLinks, ChristenUnie, 50PLUS. DENK blijft gelijk.

SP verliest terrein

De SP heeft terrein verloren in de meeste grote steden en in het van oudsher 'rode bolwerk' in de provincie Groningen. Met 98,5 procent van de stemmen geteld, verliest de SP in totaal 104 zetels van de 272 die het in 2018 haalde, aldus gegevens geleverd aan de Verkiezingsdienst van het ANP.

Procentueel is het grootste verlies in de Limburgse gemeente Gennep waar het bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen 21,2 procent van de stemmen haalde en nu 8,8 procent (in totaal -12,4 procentpunt). Maar ook in de Groningse gemeenten Pekela (-10,5 procentpunt), Stadskanaal (-5,7 procentpunt), Midden-Groningen (-4,7 procentpunt) en Oldambt (-3,8 procentpunt) raakt de partij stemmen kwijt. In die regio wordt traditiegetrouw links gestemd.

Bovendien moet de partij inleveren in acht van de tien grootste steden, met 3,7 procentpunt minder stemmen in Amsterdam in vergelijking met 2018 als grootste verlies. Pijnlijk is het verlies in Oss, waar partijleider Lilian Marijnissen vandaan komt. Daar levert de SP 7,1 procentpunt in en is het niet langer de grootste partij.

In sommige gemeenten groeit de partij. In Deventer haalt de SP 4 procentpunt erbij en in Alkmaar 3,3 procentpunt.

De SP heeft een aantal verkiezingen op rij verloren. Volgens Marijnissen ging de campagne dit jaar vanwege de oorlog in Oekraïne over "de wereld en weinig over de buurt".

VVD en CDA leveren in, maar blijven grootste landelijke partijen

VVD en CDA blijven de grootste landelijke partijen bij de Nederlandse gemeenteraden. Maar beide partijen verliezen wel. In 2018 kregen ze allebei ruim 13 procent van de stemmers achter zich, deze gemeenteraadsverkiezingen koos ongeveer 11,5 procent van de stemmers voor de VVD en 11,2 procent voor het CDA, aldus de voorlopige uitslag van de Verkiezingsdienst van het ANP. In de nacht van woensdag op donderdag was 98,5 procent van de stemmen geteld.

VVD-leider Mark Rutte durfde al vroeg op de avond te voorspellen dat zijn partij de grootste landelijke partij was in de Nederlandse gemeenteraden. Procentueel staat de VVD er inderdaad beter voor dan het CDA, maar de christendemocraten bezetten straks wel meer zetels. Dit heeft te maken met het aantal stemmen dat voor een gemeenteraadszetel nodig is: dit verschilt sterk per gemeente.

"Het voorlopige beeld is dat we helaas zetels hebben verloren, en dat het tegelijkertijd beter lijkt dan de recente peilingen", zei partijleider Wopke Hoekstra in reactie op de eerste exitpolls. Hij denkt dat zijn partij na de crisis vorig jaar nu echt in rustig vaarwater is gekomen.

Een van de redenen dat de klap voor het CDA meevalt, is mogelijk dat de opkomst relatief laag is. Daar profiteert de partij normaal gesproken van, wegens haar trouwe achterban, aldus oud-partijleider en minister Hugo de Jonge.

De andere partijen in de landelijke regeringscoalitie, D66 en ChristenUnie, leverden allebei wat minder stemmen in.

Opkomst gemeenteraadsverkiezingen 50 procent

03:00 | Nadat van 327 gemeenten de stemmen zijn geteld, dat is na het tellen van 98,5 procent, blijkt dat 50,3 procent van de kiesgerechtigden naar de stembus is gekomen. Dat komt naar voren uit gegevens van de Verkiezingsdienst van het ANP. In 2018, bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen, ging 54,1 procent stemmen.

In Rotterdam gingen relatief de minste mensen naar de stembus: 38,9 procent van de mensen die hun stem mochten uitbrengen. Ook in Roosendaal (Noord-Brabant), Almere en Tilburg ging minder dan 40 procent naar de stembus. Op Schiermonnikoog brachten relatief de meeste mensen hun stem uit: 80,2 procent. Rozendaal (80,0), Staphorst (75,4) en Urk (75,2) volgen.

In Lelystad, Waddinxveen en Brunssum bleven in vergelijking met 2018 de meeste mensen weg. In Lelystad daalde de opkomst van 51 procent in 2018 naar 41 procent nu. In 28 gemeenten brachten meer mensen hun stem uit dan vier jaar geleden. In 294 gemeenten daalde de opkomst juist.

Dit jaar zijn er minder blanco stemmen en ongeldige stemmen uitgebracht: 35 procent minder blanco en 39 procent minder ongeldige. Sommige mensen stemmen blanco, om aan te geven dat ze geen enkele kandidaat geschikt genoeg achten. Blanco en ongeldige stemmen tellen wel mee als de opkomst wordt bepaald.

GroenLinks Groningen nog grootste, maar levert wel in

02:05 | GroenLinks in Groningen blijft de grootste partij in de gemeente maar moet wel 2 zetels inleveren. De partij komt uit op 9 zetels, aldus de voorlopige uitslag van de Verkiezingsdienst van het ANP. De Partij voor het Noorden krijgt vanuit het niets 2 zetels.

De tweede partij van de stad, de PvdA, behoudt de 6 zetels die de partij al had en D66 is de derde partij met 5 zetels. De SP levert 1 zetel in en blijft steken op 4.

De opkomst in de gemeente Groningen is met 54,4 procent een stuk hoger dan bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Toen was het opkomstpercentage 44,1. In veel gemeenten ligt het opkomstpercentage dit jaar juist lager dan vier jaar geleden.

Rotterdam als eerste grote stad klaar met tellen: Leefbaar grootst

00:05 | Rotterdam is als eerste van de grote steden klaar met het tellen van de stemmen voor de gemeenteraadsverkiezingen 2022. In de stad is Leefbaar Rotterdam de grootste partij gebleven. Met 21,3 procent van de stemmen krijgt de partij 11 zetels. Dat blijkt uit gegevens die de gemeente heeft verstrekt aan de Verkiezingsdienst van het ANP. De partij had er ook al 11.

In de stad krijgen de VVD en GroenLinks beide 5 zetels en D66 4, een minder dan in de huidige raad. BIJ1 krijgt er uit het niets 2, net als Volt en Forum voor Democratie 1. Ook de ChristenUnie krijgt 1 zetel.

GroenLinks blijft de grootste in Utrecht

00:00 | GroenLinks heeft de verkiezingen in Utrecht gewonnen. Met ruim 85 procent van de stemmen geteld krijgt die partij 9 zetels, daarop volgt D66 met 8 zetels, de VVD met 5 zetels en de PvdA met 4 zetels. GroenLinks heeft wel flink moeten inleveren. Het verliest namelijk drie zetels. Ook D66 verliest een aantal zetels, 2 namelijk. De PvdA lijkt daarvan te profiteren en krijgt 4 zetels. Bijzonder genoeg lijkt ook het CDA te groeien door van 2 naar drie zetels te gaan, net zoals de Partij voor de Dieren. Volt en EemUtrecht komen nieuwe in de Utrechtse raad en krijgen respectievelijk 2 en 1 zetels.

Ruim 36 procent van gemeentes hebben uitslagen binnen

23:46 | Tot nu toe hebben ongeveer 36 procent van alle gemeenten de stemmen geteld. Daaruit blijkt opnieuw dat de lokale partijen veruit de grootste zijn geworden. Die hebben landelijk gezien bijna 44,8 procent van de stemmen gekregen. Daarop volgt het CDA met 15,1 procent van de stemmen en de VVD met 11,5 procent van de stemmen. D66, Pvda, GroenLinks en de ChristenUnie volgen daarop met respectievelijk 6,8 procent, 5,8 procent, 4,9 procent en 4,8 procent van de stemmen.

Belangrijk is om te benadrukken dat vooral de kleine gemeenten nu de uitslag al hebben. Traditioneel gezien hebben daar de lokale partijen de meeste zetels. Ook zijn de traditionele en conservatievere partijen dan in het voordeel.

Linkse combinatie van GroenLinks/PvdA wint in Middelburg

23:44 | De verbinding GroenLinks/PvdA wint de gemeenteraadsverkiezingen in Middelburg. De combinatie kreeg bijna een kwart van de stemmen en krijgt acht zetels (een plus van twee), blijkt uit de voorlopige uitslag van de Verkiezingsdienst van het ANP. Bij de vorige lokale verkiezingen kreeg deze combinatie ook al de meeste stemmen.

Tweede in de hoofdstad van de provincie Zeeland wordt de Lokale Partij Middelburg. Die verliest licht en gaat van zes naar vijf zetels in de raad. Ook VVD, CDA en SP verliezen een zetel. D66 wint licht en krijgt er een zetel bij. Forum voor Democratie deed voor het eerst mee en haalt een zetel in de raad.

SP niet meer de grootste in 'hometown' Oss

21:42 | De SP is niet meer de grootste partij in 'hometown' Oss, waar de familie Marijnissen vandaan komt. Jarenlang was de SP in Oss de grootste partij, maar bij deze verkiezingen verliest het 3 van de 11 zetels die de partij had. De lokale partij VDG stijgt van 10 naar 11 zetels en is dus de grote winnaar in Oss.

Wilders is trots

23:34 | PVV-leider Geert Wilders is verheugd dat zijn partij in alle 31 gemeenten waarin de partij aan de raadsverkiezingen meedeed, zetels heeft behouden. Dat meldt hij op Twitter.

'Zowel winst als verlies als stabiele zetelaantallen in verschillende gemeenten', aldus Wilders op basis van peilingen en voorlopige uitslagen. Het 'heldere PVV-geluid' blijft gehoord. De gekozen raadsleden noemt Wilders 'helden' waar hij 'super trots' op is.

Segers: nagelbijten tot einde van uitslagenavond

23:28 | ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers zegt in een reactie op de eerste exitpolls dat het 'nagelbijten' wordt tot het einde van de avond. Volgens de exitpoll van Ipsos, in opdracht van de NOS, verliest de partij mogelijk haar enige zetel in de Amsterdamse gemeenteraad.

Ook in het CU-bolwerk Zwolle verliest de partij stemmen en daarmee ook haar eerste plek. In Rotterdam zou de ChristenUnie juist een raadszetel krijgen. 'Hier en daar is het heel mooi', zegt Segers, 'en hier en daar is het heel spannend'.

De partijleider wil dat zijn partij in de lokale politiek gaat werken aan het herstel van vertrouwen in de overheid.

Den Haag stemt Groep de Mos/Hart voor Den Haag

23:24 | Hart voor Den Haag/Groep de Mos is - voorlopig - de grootste partij geworden in Den Haag. Op basis van 57 procent van de stemmen krijgt de partij van Richard de Mos 9 zetels. Daarop volgt D66 met 8 zetels (+2) en de VVD met 7 zetels (-).

Baudet 'bouwt een zuil'

23:20 | Forum voor Democratie heeft volgens partijleider Thierry Baudet haar doel bereikt, nu het ernaar uitziet dat de partij in verschillende gemeenteraden minstens een zetel wint. Volgens de exitpoll van Ipsos, in opdracht van de NOS, haalt FVD in bijvoorbeeld Breda, Sittard-Geleen en Rotterdam een zetel.

Baudet wil met zijn partij 'gaan bouwen aan een zuil' in de gemeenteraden, bijvoorbeeld door het oprichten van scholen of sportclubs. 'We gaan mensen bij elkaar brengen.' De partijleider verwacht een uitslagenavond 'met verrassingen en tegenslagen'.

Ploumen: Amsterdam kleurt rood

23:18 | De PvdA kan haar geluk niet op nu de partij in Amsterdam de grootste lijkt te worden. 'Amsterdam kleurt rood', sprak een dolenthousiaste Lilianne Ploumen op een verkiezingsbijeenkomst in Amsterdam. Ook in diverse andere gemeenten heeft de PvdA winst geboekt. 'Nederland wordt roder en roder', sprak ze met schorre stem.

'Welke partij is de grootste in Amsterdam? De PvdA!', riep Ploumen, wat met groot gejuich werd ontvangen door een uitbundig PvdA-publiek. 'Op sommige plekken hadden we op meer gehoopt, maar de avond is nog jong', aldus Ploumen.

De gepeilde winst in de hoofdstad is onder meer te danken aan de lokale lijsttrekker Marjolein Moorman, stelde Ploumen. Luid applaus volgde, maar Moorman liet zich nog niet zien. Zij wordt later op de avond op de bijeenkomst verwacht.

Klaver: Nederland kiest voor menselijkere, duurzamere toekomst

23:16 | Nederland kiest voor een 'menselijkere, eerlijkere, duurzamere toekomst', zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver bij de NOS in reactie op de eerste exitpolls. Hij benadrukt dat er nog maar weinig resultaten binnen zijn, maar toch denkt de partijleider dat men 'op ongelooflijk veel plaatsen' voor GroenLinks heeft gekozen.

In onder meer Zwolle en Nieuwegein is GroenLinks volgens de exitpoll van Ipsos, in opdracht van de NOS, de grootste. Maar in Amsterdam, waar GroenLinks bij de vorige lokale verkiezingen de grootste was, verliest de partij fors. Daar gaat de partij van 20,4 procent naar 16,5 procent. De PvdA gaat daar van 10,7 procent naar 17,3 procent en wordt nu de grootste.

Volt blij met eerste zetels

23:15 | Volt is blij met de eerste zetels die de partij volgens de peilingen binnenhaalt bij de gemeenteraadsverkiezingen. Tijdens de verkiezingsbijeenkomst in Amsterdam klonk luid gejuich toen duidelijk werd dat Volt in diverse plaatsen een plek in de gemeentepolitiek krijgt.

Op dit moment staat de partij op een zetel in Zwolle, twee in Amsterdam en drie in Rotterdam. Volt-leider Laurens Dassen, die de bijeenkomst in Desmet Studio's bijwoonde, noemde het 'fantastisch dat Volt lokaal aan het doorbreken is' en daarmee nu lokaal, nationaal en Europees is vertegenwoordigd. Hij zegt trots te zijn op hoe de lokale teams de campagne hebben getrokken. 'In verschillende steden hebben we nu zetels, daar gaan we de komende vier jaar knetterhard voor werken.'

Nanninga (JA21) wil regeren in Amsterdam: 'Rechtvaardigt de uitslag'

23:13 | Annabel Nanninga, lijsttrekker van JA21 in Amsterdam en naamgever van de landelijke partij, is uitermate tevreden met de voorspelling dat haar partij met 2 zetels in de Amsterdamse raad komt. 'Wat we hebben gedaan, is gewaardeerd en beloond', zegt de lijsttrekker.

In 2018 kwam ze met drie zetels in de Amsterdamse raad, maar dan met haar vorige partij Forum voor Democratie. In de tussentijd splitste ze van FvD en richtte ze met Joost Eerdmans JA21 op, dat drie zetels heeft in de Tweede Kamer. 'We hebben heel effectief oppositie gevoerd. Dit is echt heel geweldig en we kunnen op oude voet verder', meldt Naninnga.

Minister Bruins Slot: reden voor lage opkomst straks achterhalen

23:09 | Het is nog te vroeg om te zeggen wat de reden is voor de relatief lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen van dit jaar, zegt minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken. 'Voor ons is het in de analyse heel belangrijk om te kijken: wat zijn de oorzaken van de lage opkomst.'

Uit de eerste exitpolls blijkt dat er, vooral in de grote steden, minder mensen naar de stembus gingen om een nieuwe gemeenteraad te kiezen dan vier jaar geleden. Het is nog niet duidelijk of er 'lokale omstandigheden of landelijke zaken' speelden. Later hoopt Bruins Slot hier een 'beter beeld' van te hebben.

Ipsos meldt minder grote winst PvdA in Amsterdam

22:58 | Volgens de exitpoll van Ipsos, in opdracht van de NOS blijkt de de PvdA niet de meeste zetels te krijgen in Amsterdam. De partij zou samen met GroenLinks 9 zetels krijgen. De PvdA zou wel meer stemmen krijgen. De PvdA zou daarmee groeien met vier zetels en GroenLinks zou er dan één inleveren. D66 wordt met 7 zetels de derde partij en levert dus één zetel in. De VVD gaat van 6 naar 5 zetels. Groei is er wel bij Bij1 en JA21, die krijgen respectievelijk 3 en 2 zetels. Volt krijgt ook twee zetels en maakt haar entree in de raad. Forum voor Democratie verliest twee zetels en krijgt één raadslid in Amsterdam, is de verwachting. Het CDA en ChristenUnie lijken te verdwijnen uit de raad, net zoals de Partij van de Ouderen.

PvdA verslaat GroenLinks als grootste partij in Amsterdam

23:06 | De PvdA haalt in Amsterdam de meeste stemmen en verslaat daarmee GroenLinks als grootste partij. De PvdA haalt 17,3 procent van de stemmen, blijkt uit een exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS. GroenLinks haalt 16,5 procent van de stemmen. Volgens Ipsos halen beide partijen negen zetels. GroenLinks werd bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen de grootste met 20,4 procent. Toen haalde de PvdA 10,7 procent.

Forum voor Democratie verliest behoorlijk in de hoofdstad. Daar gaat de partij van 5,8 procent naar 1,8 procent. Ook DENK en de SP verliezen: zij gaan respectievelijk van 6,7 procent naar 4,1 procent en van 7,5 procent naar 5,2 procent.

Nieuwkomer Volt haalt 4,1 procent van de stemmen. BIJ1 wint flink en gaat van 1,9 procent naar 6,8 procent.

De voorlopige uitslag in Amsterdam lijkt erop te duiden dat CDA-fractieleider Diederik Boomsma zijn enige zetel kwijtraakt. Boomsma werd uitgerekend afgelopen maandag uitgeroepen tot beste raadslid van Nederland en draagt die titel tot de volgende gemeenteraadsverkiezingen.

Ook het oudste raadslid van het land, de 85-jarige Wil van Soest van de Partij van de Ouderen, raakt waarschijnlijk haar zetel kwijt. De ChristenUnie, ook met één zetel vertegenwoordigd, zou ook uit de Amsterdamse raad verdwijnen.

CDA verliest fors in Breda

22:31 | Het CDA lijkt de grote verliezer te worden van de gemeenteraadsverkiezingen in Breda. De partij halveert volgens een exitpoll uitgevoerd door Ipsos in opdracht van de NOS. De VVD blijft de grootste met 22,6 procent van de stemmen, maar verliest wel licht.

Andere verliezers zijn de SP en 50PLUS. Winst is er voor D66, GroenLinks en PvdA. De Partij voor de Dieren doet voor het eerst mee in Breda en kreeg 5,2 procent van de stemmen. Ook voor Forum voor Democratie is het een eerste keer hier en komt volgens de exitpoll uit op 2,3 procent.

Er zijn bijna geen lokale partijen in de raad. Breda Beslist wint wel en gaat van 4,3 naar 7,6 procent.

De opkomst was met 49,7 procent ongeveer gelijk aan die van vier jaar geleden.

CDA-leider Hoekstra lijkt verrast

20:26 | Het CDA staat er volgens de eerste exitpolls 'beter dan verwacht' voor, zegt partijleider Wopke Hoekstra in een eerste reactie. 'Ik had natuurlijk dolgraag al onze zetels willen behouden. Dat zit er vermoedelijk niet in', zegt hij daar wel bij.

Bij CDA'ers overheerst op de verkiezingsavond van de gemeenteraadsverkiezingen een gevoel van opluchting en het idee dat het 'erger had gekund', zoals staatssecretaris en oud-partijvoorzitter Marnix van Rij het verwoordt. Zo valt het hem mee dat het in Zwolle bij 'een zeteltje verlies' is gebleven.

Dat het verlies meevalt ten opzichte van de peilingen en hoe de partij er nationaal voor staat, 'laat zien dat het CDA lokaal gewoon echt nog goede wortels heeft', zegt Van Rij.

'Ik had op een groter verlies gerekend', geeft minister en oud-partijleider Hugo de Jonge toe. Het CDA kampte de afgelopen jaren met veel intern gedoe, en verloor behoorlijk bij de Tweede Kamerverkiezingen van vorig jaar.

Veendam stemt lokaal

21:20 | GemeenteBelangen Veendam heeft haar koppositie in Veendam behouden. De partij heeft nu bijna een derde van alle stemmen. Dat blijkt uit een exitpoll door Ipsos, in opdracht van de NOS.

GemeenteBelangen Veendam is al jaren de grootste partij in de gemeente. Dit keer boekt de partij 2,5 procent winst ten opzichte van 4 jaar en is uitgekomen op 29 procent van alle stemmen. De PvdA volgt met 21 procent van de stemmen en behaalt daarmee een winst van 2,4 procent. De SP heeft een krappe 3 procent ingeleverd en komt nu uit op 11,8 procent.

D66 en ChristenUnie hebben dit jaar meer kiezers voor zich gewonnen dan in 2018. D66 boekt een winst van 2,1 procent en komt uit op 6,8 procent. ChristenUnie is uitgekomen op 5 procent; een kleine winst van 0,6 procent.

SP, CDA en de lokale partij VUK hebben allemaal iets ingeleverd. VVD is gelijk gebleven.

PvdA wint ruim in Amsterdam

21:15 | Amsterdam heeft een voorlopige uitslag gepubliceerd op basis van 12 procent van de stemmen. Daaruit blijkt dat de PvdA ruim een vijfde van de stemmen krijgt. Daarmee zou het 10 zetels in de raad krijgen, wat een verdubbeling zou zijn. GroenLinks lijkt fors in te leveren en van 10 naar 7 zetels te gaan. D66 levert ook wat in en moet het doen met 7 zetels, een minder. De VVD en Partij voor de Dieren lijken hun zetels te mogen houden, respectievelijk zes en drie zetels bemachtigen zij.

Bij de kleinere partijen zijn er een flink aantal groeiers. Bij1 stijgt van één naar drie zetels en JA21 en Volt krijgen hun eerste twee zetels in de Amsterdamse Raad. Twee partijen lijken te verdwijnen in Amsterdam. Zowel ChristenUnie als Forum voor Democratie halen geen zetels. Ze hadden er respectievelijk één en drie.

Ook opkomst in Amsterdam stelt teleur

22:10 | Ook in Amsterdam is de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen lager vergeleken met de verkiezingen van vier jaar geleden. De gemeente meldt dat dit keer 46 procent van de kiesgerechtigde Amsterdammers een stem heeft uitgebracht. In 2018 was dat 52,2 procent.

Ook in andere grote steden was de opkomst lager, met name in Rotterdam. Daar kwam de opkomst dit jaar uit op 39 procent. Vier jaar geleden was dat 46,7 procent.

In Den Haag heeft 43 procent van de kiesgerechtigde inwoners een stem uitgebracht. Vier jaar geleden was dat 48 procent. In Utrecht is het opkomstpercentage met 56,4 procent, ook lager dan bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Toen was het 59 procent.

Lokale partij aan kop in Sittard-Geleen

22:00 | De lokale partij GOB wint de gemeenteraadsverkiezingen in Sittard-Geleen. Dat blijkt uit de exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS. De PVV verliest in deze Limburgse gemeente. De partij kreeg 4,7 procent van de stemmen, bij de vorige verkiezingen was dat nog 8,3 procent.

De tweede partij in de raad is het CDA. De christendemocraten verliezen licht. De linkse partijen GroenLinks en PvdA winnen in deze stad. Ook Forum voor Democratie haalt volgens de exitpoll een zetel in de gemeenteraad. Forum deed hier voor het eerst mee aan de lokale verkiezingen.

De opkomst bedroeg 51,1 procent. Die is lager dan bij de vorige verkiezingen, toen de opkomst op 55 procent uitkwam.

Roermond doet aangifte van volmachten ronselen

21:55 | Burgemeester Rianne Donders van Roermond heeft aangifte gedaan van het ronselen van volmachtstemmen. De aangifte is dinsdag al gedaan, maar de gemeente heeft ervoor gekozen het pas na het sluiten van de stembureaus op woensdagavond bekend te maken.

Donders kreeg de afgelopen dagen concrete signalen binnen van het ronselen van stemmen. De kwestie ligt nu bij het Openbaar Ministerie, daarom kan de burgemeester er verder niets over zeggen.

Inmiddels zijn twee verdachten gehoord, zegt het OM. Dat roept mensen die ook zijn benaderd door stemmenronselaars op zich te melden.

Rotterdam stemt massaal Leefbaar Rotterdam

21:34 | Ook de exitpoll van Rotterdam is binnen. De NOS meldt, op basis van peiler Ipsos, dat Leefbaar Rotterdam veruit de grootste partij is geworden. De partij behoudt alle 11 van hun zetels in de gemeenteraad van Rotterdam, maar heeft procentueel meer stemmen gekregen, volgens de eerste exitpoll. Na Leefbaar Rotterdam zijn D66 en GroenLinks het grootst, zij lijken vijf zetels te krijgen. Dat zou net zoveel zijn als de vorige verkiezingen. Nieuwkomers zijn er in Rotterdam ook. Volt komt met drie zetels in de raad en Bij1 en Forum voor Democratie komen met respectievelijk twee zetels en één zetel in de raad.

De opkomst is lager dan bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Nu is 38,9 procent van de kiesgerechtigden gaan stemmen, volgens Rotterdam. Bij de vorige verkiezingen was dat 46,7 procent. Burgemeester Ahmed Aboutaleb noemt het bij de NOS een 'teleurstellend lage opkomst'.

De PVV komt niet terug in de Rotterdamse gemeenteraad, omdat de partij niet op het stemformulier stond. De PVV had één zetel in de raad.

Opkomst in Rotterdam en Den Haag stelt teleur

21:30 | De opkomst in Rotterdam en Den Haag stelt teleur bij de gemeenteraadsverkiezingen. In Rotterdam hebben 201.267 mensen hun stem uitgebracht, dat vertaalt zich in een percentage van 38,9 procent van het totale aantal kiesgerechtigden. In 2018 stemden 230.786 Rotterdammers en stemden 46,7 procent van het aantal kiesgerechtigden. Ook in andere grote steden is de opkomst lager dan vier jaar geleden. In Den Haag heeft 43 procent van de kiesgerechtigde inwoners een stem uitgebracht. Vier jaar geleden was dat 48 procent.

In Utrecht is het opkomstpercentage met 56,4 procent, ook lager dan bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Toen was het 59 procent.

Schiermonnikoog komt met eerste uitslag

21:24 | De gemeente Schiermonnikoog heeft woensdag om 21.14 uur als eerste de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP. De opkomst was 80,2 procent. 663 inwoners brachten hun stem uit. De partij Ons Belang werd de grootste met 4 zetels. Vier jaar geleden was dat Samen voor Schiermonnikoog, toen had die er ook 4.

Op het Waddeneiland konden mensen kiezen uit drie partijen. De derde partij is Schiermonnikoogs Belang.

De strijd om het als eerste melden van de uitslag gaat al jaren tussen Schiermonnikoog, Vlieland en het Gelderse Rozendaal. Dat zijn de kleinste gemeenten van het land, met elk ongeveer duizend kiezers. De gemeente Rozendaal heeft er door de komst van een nieuwe wijk echter iets meer bewoners bijgekregen en achtte zich al kansloos in de 'strijd'.

Bij de Kamerverkiezingen vorig jaar won Schiermonnikoog ook, net als bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen in 2018.

Exitpoll Zwolle: GroenLinks en ChristenUnie strijden om de meeste stemmen

21:22 | Ook in Zwolle blijkt GroenLinks het goed te hebben gedaan. Samen met de ChristenUnie heeft de partij de meeste stemmen behaald volgens de exitpoll van Ipsos, die gedaan is in opdracht van de NOS. waarbij GroenLinks er net iets bovenuit lijkt te steken. Beiden partijen krijgen, net zoals IN 2018, 7 zetels, is de verwachting. D66 en VVD krijgen beiden waarschijnlijk 5 zetels, voor D66 is dat een zetel meer. Daarna komen de PvdA (3 zetels), het CDA (3 zetels) en Swollwacht (3 zetels). De laatste lokale partij heeft daarmee de helft van de zetels verloren.

Utrecht stemt massaal

21:19 | In Utrecht heeft uiteindelijk 56,4 procent van het aantal kiesgerechtigden gestemd, zo laat de gemeente weten.

Exitpoll Nieuwegein: GroenLinks de grootste

21:08 | De NOS heeft via Ipsos een eerste exitpoll voor Nieuwegein binnengekregen, een gemiddelde gemeente in Nederland. Daaruit blijkt dat GroenLinks de grootste is geworden in de raad. De partij komt met 18,4 procent van de stemmen voorlopig op 6 zetels uit, daarop volgt de VVD met 17,1 procent van de stemmen en ook zes zetels. Bij de vorige verkiezingen was de VVD met 17,1 procent de grootste, daarop volgde de SP. Die partij dit dit jaar niet mee, mogelijk dat GroenLinks heeft kunnen profiteren hiervan. Volgens journalist en geograaf Floor Milikowski kan het ook te maken hebben met de uitstroom uit Utrecht van jonge mensen die naar Nieuwegein zijn verhuisd. 'Utrecht is zo duur en vol geworden. Jonge, hoogopgeleide goedverdienende gezinnen verhuizen en komen in randgemeenten terecht. En Nieuwegein ligt dicht tegen Utrecht aan.'

Stembussen zijn dicht

21:00 | Om 21.00 uur zijn alle stemlokalen in Nederland dichtgegaan. In het hele land gaan tellers van start met het tellen van de stemmen die zijn uitgebracht voor de gemeenteraadsverkiezingen.

Het tellen van stemmen is openbaar. Mensen mogen komen kijken, maar mogen de tellers niet hinderen. In Amsterdam worden alle stemmen geteld in de RAI, in Rotterdam in Ahoy, in Utrecht in de Jaarbeurs en in Den Haag grotendeels in het World Forum.

Woensdag overdag zijn ook al de stemmen geteld die maandag en dinsdag werden uitgebracht. Vanwege corona was deze mogelijkheid tot vervroegd stemmen opengesteld, net als vorig jaar bij de Tweede Kamerverkiezingen. De uitkomst van deze telling wordt kort na het sluiten van de stemlokalen bekendgemaakt.

Het tellen gebeurt met de hand en begint met een sneltelling op lijstniveau: het optellen van alle geldige stemmen per politieke partij. De stembureaus geven de uitkomst van die sneltelling door aan hun gemeente. Daarna worden de geldige stemmen per kandidaat geteld. Als dat klaar is, maakt het stembureau daarvan een proces-verbaal op, dat naar de gemeente wordt gebracht.

Op basis van de processen-verbaal tellen de stembureaus de uitslagen bij elkaar op. Op maandag 21 maart stellen de gemeentelijke centrale stembureaus dan in een openbare zitting de officiële uitslag en de zetelverdeling vast.

Lokale partijen versus de traditionele partijen: 'kansarm versus kansrijk'

20:58 | Het is een trend die al tientallen jaren te zien is: lokale partijen die buiten de stad veel stemmen weten te krijgen, maar in de grote stad moeilijk voet aan grond krijgen. 'Het is een trend die al een jaar of twintig gaande is en nu waarschijnlijk een hoogtepunt zal krijgen', zegt journalist en geograaf Floor Milikowski.

Bij de verkiezingen in 2018 wisten lokale partijen in het hele land bijna 30 procent van de stemmen te behalen. Daarmee waren die partijen veruit de grootste, vergeleken met de VVD. Die partij kreeg landelijk 13,5 procent van de stemmen. Milikowski kijkt dan ook uit naar de uitslagen van deze verkiezingen. 'Ik ben heel benieuwd waar de winst het grootst wordt, voor lokale partijen. Maar ook op welke plekken traditionele partijen, tegen de trend in, winst weten te behalen.'

Utrecht haalt als eerste grote stad opkomst van 50 procent

20:24 | Als eerste grote stad komt Utrecht met een opkomst van 50 procent bij de lokale verkiezingen. Om 19:32 had de helft van de kiesgerechtigden hun stem uitgebracht.

Wie wint de strijd om de eerste uitslag?

20:08 | Bij de gemeenteraadsverkiezingen hoort traditioneel ook de strijd om welke gemeente als eerste met de uitslag komt. Vanaf 21:00 uur mogen de stembussen geopend worden en kunnen de biljetten geteld worden. De strijd om als eerste met de uitslag te komen zal vooral in Schiermonnikoog, Vlieland en het Gelderse Rozendaal gevoerd worden. Al deze gemeenten hebben slechts één stembus. De gemeente Rozendaal heeft er door de komst van een nieuwe wijk echter iets meer bewoners bijgekregen en acht zich al kansloos in de 'strijd', laat een woordvoerder van de gemeente weten.

Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen in 2018 'won' Schiermonnikoog door om 21.13 uur de resultaten van de lokale verkiezingen door te bellen aan de Verkiezingsdienst van het ANP. De opkomst was 83 procent. Vlieland was de tweede met de uitslag, tien minuten na Schiermonnikoog. Een paar minuten daarna kwam Rozendaal.

Opkomst stijgt naar boven de 40 procent in sommige steden

19:27 | In meerdere provinciesteden was de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen rond 18.00 uur opgelopen tot boven de 40 procent. Al 45,6 procent van de Groningers was naar de stembus geweest, in Nijmegen had 46,3 procent van de inwoners zijn of haar stem uitgebracht. In Harderwijk had al bijna de helft van de inwoners gestemd, 49,5 procent om precies te zijn.

In Amstelveen was de opkomst van de verkiezingen bijna 43 procent, in Assen had 45 procent al gestemd. In andere gemeentes ging de opkomst minder hard. In Lelystad had om 18.00 uur 31,1 procent van de kiezers gestemd, in Eindhoven was dat 35 procent.

Ruim een derde van Amsterdamse kiezers heeft gestemd

18:50 | In Amsterdam zijn tot 18.00 uur ongeveer 235.000 stemmen uitgebracht voor de gemeenteraadsverkiezingen. Dat houdt volgens de gemeente in dat zo'n 34 procent van de kiesgerechtigden heeft gestemd. Tot 13.00 uur bedroeg de opkomst 19 procent. Voor de Amsterdamse stadsdeelcommissies staat de teller op zo'n 225.000 stemmen.

In Den Haag had rond 18.30 uur 35,9 procent van de kiezers hun stembiljet ingevuld en ingeleverd. Dat was om 15.00 uur nog 29,7 procent. Utrecht heeft van de vier grootste steden vooralsnog het hoogste opkomstpercentage: 44,9 procent.

In Rotterdam is de opkomst met 31,6 procent tot nu het laagst. Woensdagmiddag had 26,4 procent van stemgerechtigde Rotterdammers gestemd voor hun nieuwe gemeenteraad.

Nek-aan-nekrace bij lokale verkiezingen in grote steden

18:11 | Het is bij de gemeenteraadsverkiezingen een nek-aan-nekrace in de grote steden, bijvoorbeeld in Amsterdam. Drie partijen strijden daar om de macht: D66, GroenLinks en de Partij van de Arbeid. Daarnaast kan het CDA misschien juist wel verdwijnen uit Amsterdam, zegt politiek verslaggever Sophie van Leeuwen.

Eilanden hebben al hoge opkomst

17:43 | Op meerdere Waddeneilanden heeft een groot deel van de kiesgerechtigde inwoners hun stem al uitgebracht voor de gemeenteraadsverkiezingen. Op Schiermonnikoog lag de opkomst om 16.00 uur op 64 procent. Vlieland noteerde rond 17.00 uur 56 procent, zegt een woordvoerder van de gemeente.

Beide eilanden strijden traditiegetrouw met het Gelderse Rozendaal om de eer de eerste gemeente te zijn waar alle stemmen zijn geteld.

Op Vlieland bedroeg de opkomst bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen in 2018 63 procent, op Schiermonnikoog was dat 82,5 procent. 'Schier' was bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen in 2018 de snelste gemeente die de uitslag doorgaf.

Op Ameland had woensdagmiddag om 14.00 uur 40 procent van de kiesgerechtigden gestemd. Op Terschelling stond volgens Omrop Fryslân de teller om 15.30 uur op 42 procent. De stemlokalen zijn tot 21.00 uur open.

Stemhulp al 2,7 miljoen keer ingevuld

17:25 | Onlinestemhulp MijnStem, die voor 253 gemeenten online staat, is rond 17.00 uur 2,7 miljoen keer ingevuld voor de gemeenteraadsverkiezingen. Een woordvoerster van de stemhulp verwacht dat de grootste piek van mensen die de stemhulp invullen nu voorbij is. De stemlokalen sluiten om 21.00 uur.

De stemhulp meldde eerder al dat 50 procent van het totaalaantal gebruikers wordt verwacht op de laatste dag voor de verkiezingen en op de verkiezingsdag zelf. Ook de dag na de verkiezingen ziet MijnStem nog bezoekers op de website. 'Waarschijnlijk willen mensen na de verkiezingsuitslag nog checken wat de partijen ook alweer vinden', denkt de woordvoerster van MijnStem.

De StemWijzers van ProDemos, actief in 55 gemeenten, zijn inmiddels door 1,5 miljoen mensen ingevuld. ProDemos kan geen vergelijking maken met de gemeenteraadsverkiezingen van 2018, omdat er toen in 44 gemeenten een StemWijzer kon worden ingevuld, elf minder dan nu. Toen werd deze stemhulp ruim 1 miljoen keer volledig ingevuld.

Opkomst naar boven de 30 procent in sommige steden

16:29 | In meerdere provinciesteden liggen de opkomstcijfers voor de gemeenteraadsverkiezingen woensdagmiddag boven de 30 procent. In Hilversum had rond 15.30 uur 40,6 procent van de kiesgerechtigden hun stem uitgebracht. Ook in Nijmegen (34,5 procent), Harderwijk (37,5 procent), Assen (30 procent) en Groningen (32,6 procent) gaat het om ongeveer een derde van de kiezers.

In andere gemeentes is de grens van 30 procent nog niet bereikt. Het gaat onder meer om Breda, waar om 15.30 uur 25,6 procent had gestemd. In Eindhoven gaat het om 26 procent van de stemgerechtigden. Lelystad staat op 23,2 procent en in Heerlen is 19 procent van de kiezers tot dusver langsgekomen op het stembureau.

Politici steken 1,5 miljoen in online campagne

16:07 | In de acht weken in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen hebben politieke partijen in totaal ruim 1,5 miljoen euro uitgegeven aan advertenties op internet. Dat blijkt uit een analyse van rapporten hierover van Google en Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram. Het CDA en GroenLinks gaven het meest uit.

Politieke partijen begonnen pas in de laatste weken veel uit te geven om op te vallen op Google, YouTube, Facebook en Instagram. Vorige week gaven ze veruit het meest uit, namelijk ruim 840.000 euro. Dat is ongeveer net zoveel als in de laatste week voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. In de weken hiervoor lagen de uitgaven juist steevast lager dan tijdens de landelijke verkiezingen.

Opkomst in Utrecht om 15.00 uur bijna op 30 procent

15:15 | Het opkomstpercentage in de gemeente Utrecht was rond 15.00 uur 29,7 procent. In totaal zijn nu 83.271 stemmen uitgebracht in de domstad. In Den Haag is de opkomst 25,5 procent. In Rotterdam hebben 21,5 procent van de stemgerechtigden een bezoek gebracht aan het stembureau. Amsterdam komt om 18.00 uur met nieuwe opkomstcijfers. De stembureaus zijn tot 21.00 uur geopend.

Gestage opkomst bij kleinste stembureau van Nederland

15:05 | Het is woensdagmiddag 'heel rustig met een gestage opkomst' in het kleinste stembureau van Nederland, in het Overijsselse Marle. Voorzitter Wim Westhoff had rond 14.30 uur zeker 25 kiezers ontvangen in het kieslokaal dat is ingericht in zijn woonkamer.

In eerste instantie zou Westhoff net als bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen kiezers ontvangen in zijn schuur. Dat was noodzakelijk vanwege de coronaregels. Maar nu het niet langer nodig is 1,5 meter afstand te houden, is het vier man sterke stembureau toch zoals vertrouwd weer neergestreken in de huiskamer.

'Er staan wel spatschermen, maar we zitten er weer als vanouds', zegt Westhoff. 'Dat is wel iets gezelliger en comfortabeler. Want in de schuur wordt het met name in de avond wat kouder en is het hard stoken met de houtkachel. De uitgang stond daar ook open voor de ventilatie.'

De titel 'kleinste stembureau' slaat ook op het kleine aantal kiesgerechtigden dat geregistreerd staat: in totaal nog geen vijftig. Alleen op woensdag kan er gestemd worden en niet, zoals op sommige andere locaties, ook op de twee voorgaande dagen.

Al sinds 1948 biedt het woonhuis aan de Marledijk onderdak aan een stembureau voor de buurtschap Marle, die bij de gemeente Olst-Wijhe hoort. Doorgaans haalt het stembureau een zeer hoge kiezersopkomst omdat ook kiezers elders uit de gemeente Olst-Wijhe graag komen stemmen in het woonhuis. Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 haalde het stemlokaaltje zelfs bijna 300 procent.

Amsterdam telt eerste tienduizenden stemmen in RAI

14:55 | In de RAI in Amsterdam worden al stemmen geteld. Het gaat om de 43.947 stembiljetten uit de stembureaus die maandag en dinsdag waren geopend voor vervroegd stemmen. De stemmen die op woensdag worden uitgebracht worden op de stembureaus geteld. Dat gebeurt na sluitingstijd vanaf 21.00 uur.

Opkomst in meerdere provinciesteden rond de 20 procent

14:15 | De opkomstcijfers voor de gemeenteraadsverkiezingen lagen in meerdere provinciesteden even na het middaguur rond de 20 procent. Dat is onder meer zo in in Breda (21,3 procent), Dordrecht (19,7 procent), Tilburg (19,2 procent) en Veendam (21,4 procent).

In de gemeenten Tynaarlo en Harderwijk is de opkomst beduidend hoger, daar had om 13:00 uur respectievelijk 29,3 procent en 30,5 procent al gestemd. Op Vlieland lag het opkomstpercentage om 11:00 uur op 39 procent. Het Waddeneiland is traditiegetrouw een van de snelste gemeentes als het gaat om het tellen van de stemmen.

Burgemeester Wouter Kolff van Dordrecht lijkt overigens nog niet helemaal tevreden met de tussenstand in zijn gemeente. 'Dank aan alle stemmers, maar dat percentage moet omhoog!', schrijft hij op Twitter.

Wethouder Wonen Almere: 'Maak aan de voorkant afspraken en bouw gevarieerd'

14:10 | Het is hét thema van deze gemeenteraadsverkiezingen: de woningmarkt. De problemen zijn groot en komen in vele vormen. Van tekort aan bouwgrond tot omhooggeschoten grondstofprijzen. Toch doet de huidige gemeenteraad van Almere het in verhouding erg goed. Wethouder Wonen Julius Lindenbergh van de gemeente Almere: 'We gaan 25.000 woningen bouwen.'

Stemmen en dan gratis op safari in Safaripark Beekse Bergen

11:20 | Zo'n honderd inwoners van Hilvarenbeek hebben woensdag het nuttige met het aangename verenigd door de stembusgang voor de gemeenteraadsverkiezingen te combineren met een gratis bezoek aan Safaripark Beekse Bergen.

Naast de ingang van het park staan twee safaribussen waar mensen hun stem kunnen uitbrengen. In ruil voor hun stempas krijgen de eerste duizend stemmers een gratis toegangskaart en een uitrijkaart. Een woordvoerster denk dat het woensdagmiddag wel drukker zal worden, omdat de kinderen dan vrij zijn van school. Stemmen bij het park kan tussen 10.00 uur en 16.00 uur.

Ook voor de jeugd is er vertier geregeld. Naast het safaripark kunnen jongeren in Hilvarenbeek zich bij stemlocatie The Box vanaf 15.30 uur laten vermaken door een dj. Ook rijden er in de gemeente twee huifkarren rond die de jonge kiezers naar de stemlocatie brengen.

Volt-leider Laurens Dassen stemt in Den Haag

11:15 | Volt-leider Laurens Dassen heeft woensdagochtend zijn stem uitgebracht voor de gemeenteraadsverkiezingen. Dat deed Dassen in het stembureau in Zaal 3 van Het Nationale Theater in Den Haag. Volt doet in tien gemeenten mee aan de gemeenteraadsverkiezingen: Amsterdam, Arnhem, Delft, Den Bosch, Eindhoven, Enschede, Maastricht, Rotterdam, Utrecht en Zwolle.

Onlinestemhulp MijnStem 2,4 miljoen keer ingevuld

11:04 | Onlinestemhulp MijnStem, die voor 253 gemeenten online staat, is zeker 2,4 miljoen keer ingevuld voor de gemeenteraadsverkiezingen. Een woordvoerster van de stemhulp verwacht dat dit aantal woensdag nog flink zal oplopen, omdat mensen deze ook op de verkiezingsdag zelf nog zullen raadplegen.

Een woordvoerder meldde eerder al dat 50 procent van het totaal gebruikers wordt verwacht op de laatste dag voor de verkiezingen en op de verkiezingsdag zelf. MijnStem was dinsdagmiddag bijna 1,2 miljoen keer ingevuld en dinsdagavond 1,8 miljoen keer.

In aantal steden heeft 10 tot 23 procent van kiezers al gestemd

10:44 | In een aantal steden heeft woensdag rond 10:30 uur 10 tot 23 procent van de kiezers inmiddels zijn stem uitgebracht voor de gemeenteraadsverkiezingen.

De gemeente Harderwijk is na twee dagen stemmen een van de gemeenten met de hoogste opkomstcijfers. Hier had halverwege de ochtend ruim 23 procent van de kiezers gestemd. Kiezers konden hier ook maandag en dinsdag al terecht.

In Nijmegen was halverwege de ochtend ruim 19 procent van de kiezers naar de stembus gegaan, gevolgd door Utrecht met 15 procent. In Rotterdam was het opkomstpercentage ruim 10 procent. Dinsdagavond stond hier de teller nog op 5,3 procent. Amsterdam heeft voor woensdagochtend nog geen cijfers.

Mark Rutte stemt in zijn oude basisschool

09:53 | Premier Mark Rutte heeft gestemd voor de gemeenteraadsverkiezingen. Dat deed de VVD-voorman op zijn oude basisschool, Schoolvereniging Wolters in Den Haag. 'Door te stemmen, bepaal je mee wat er de komende jaren in jouw gemeente gebeurt. Maak dus gebruik van je democratische recht', schreef Rutte op Twitter.

Gemeenten wachten uitslagen af op uitslagenavonden

08:30 | In veel gemeenten, waaronder in grote steden als Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, zijn woensdagavond bijeenkomsten waar politieke partijen gezamenlijk de bekendmaking van de voorlopige uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen afwachten.

In het Haagse stadhuis is vanaf 22.30 uur een bijeenkomst, waar ook vertegenwoordigers van de politieke partijen zijn uitgenodigd. Burgemeester Ahmed Aboutaleb maakt rond middernacht de voorlopige uitslag bekend in de burgerzaal van het stadhuis in Rotterdam. In Utrecht doet burgemeester Sharon Dijksma dat in TivoliVredenburg via een digitale verbinding, omdat ze dinsdag positief testte op corona. Ook in de Stopera in Amsterdam is een bijeenkomst.

BNR doet vanaf 20:00 uur verslag van de verkiezingsavond.

Zo verloopt het tellen van de stemmen

08:00 | Terwijl deze woensdag geldt als de echte verkiezingsdag voor de gemeenteraden, wordt er ook al begonnen met het tellen van de stemmen die maandag en dinsdag zijn uitgebracht. Vanwege corona was deze mogelijkheid tot vervroegd stemmen opengesteld, net als vorig jaar bij de Tweede Kamerverkiezingen.

Na het sluiten van de stemlokalen op maandag en dinsdag hebben de stembureauleden al vastgesteld hoeveel kiesgerechtigden hebben gestemd, door het aantal geldige stempassen en volmachtbewijzen te tellen. Woensdag overdag worden dan de stembiljetten geteld. De uitkomst van die telling wordt na 21.00 uur bekendgemaakt, als alle stemlokalen zijn gesloten. Vanaf dat moment beginnen de tellers ook met het tellen van de stemmen die woensdag zijn uitgebracht.

Dat gebeurt met de hand en begint met een sneltelling op lijstniveau: het optellen van alle geldige stemmen per politieke partij. De stembureaus geven de uitkomst van die sneltelling door aan hun gemeente. Daarna worden de geldige stemmen per kandidaat geteld. Als dat klaar is, maakt het stembureau daarvan een proces-verbaal op, dat naar de gemeente wordt gebracht.

In 34 gemeenten verloopt het telproces net anders. Die gemeenten, waaronder Rotterdam, Utrecht, Groningen en Maastricht, doen mee aan een experiment centraal tellen. De stembureaus in die gemeenten tellen woensdag alleen het aantal stemmen per lijst, en de stemmen per kandidaat worden pas op donderdag geteld, op een of meer centrale locaties. Met deze zogenoemde centrale stemopneming wordt sinds de Europese Parlementsverkiezingen in 2019 geëxperimenteerd. Doel is het proces van tellen betrouwbaarder, transparanter en dus beter controleerbaar te maken.

Op basis van de processen-verbaal tellen de stembureaus de uitslagen bij elkaar op. De gemeentelijke centrale stembureaus stellen maandag 21 maart in een openbare zitting de officiële uitslag en de zetelverdeling vast.

Op woensdag 30 maart treden de zittende raadsleden af en worden de nieuwe leden geïnstalleerd. Vanwege een gemeentelijke herindeling met Weesp gebeurt dat in de gemeente Amsterdam al op 24 maart.

Het tellen van stemmen is openbaar. Mensen mogen komen kijken, maar mogen de tellers niet hinderen. In Amsterdam worden alle stemmen geteld in de RAI, in Rotterdam in Ahoy, in Utrecht in de Jaarbeurs en in Den Haag grotendeels in het World Forum.

Geert Wilders stemt op Haagse PVV-lijsttrekker

07:55 | PVV-leider Geert Wilders brengt woensdag tijdens de gemeenteraadsverkiezingen zijn stem uit op Sebastián Kruis, de lijsttrekker en huidige fractievoorzitter van de partij in de gemeente Den Haag.

Wilders noemt de lokale politicus in Den Haag op Twitter 'een fantastische lijsttrekker met een geweldig team en de beste plannen voor Den Haag.'

Harderwijk begint verkiezingsdag met hoge opkomstcijfers

07:42 | Na twee dagen stemmen is de gemeente Harderwijk een van de gemeenten met de hoogste opkomstcijfers. Bij aanvang van de derde en ‘echte’ verkiezingsdag heeft reeds 17,1 procent van de Harderwijkers gestemd, het dubbele van de percentages in de grote steden.

Van de vier grote steden heeft Den Haag tot dusver de grootste opkomst met 8,7 procent van de stemgerechtigden. Utrecht begint de derde verkiezingsdag met een opkomstpercentage van 7,1 procent. In Amsterdam stond de teller dinsdagavond op 6,2 procent en in Rotterdam is dat inmiddels 5,3 procent.

Stembureaus geopend

07:30 | Rond deze tijd gaan voor de derde dag op rij de stembureaus open waar gestemd kan worden voor de gemeenteraadsverkiezingen. Op maandag en dinsdag kon ook al gestemd worden, op zo'n 1700 stembureaus. Naar verwachting brengen de meeste mensen op woensdag pas hun stem uit, nu er zo'n 8800 stemlokalen openen.

Vervroegd stemmen op de maandag en dinsdag is mogelijk gemaakt in verband met corona. Mensen met een kwetsbare gezondheid konden ervoor kiezen op een van deze dagen hun stem uit te brengen, omdat die veel rustiger verlopen dan de woensdag.

Sommige stembureaus zijn deze ochtend al wat eerder opengegaan dan 07.30 uur. Zo gingen stembureaus op de NS-stations in Breda en Nijmegen om 05.15 uur al open. Een stemlokaal in Castricum had de primeur: dat opende om middernacht al de deuren.

'PvdA bezig met opmars in Amsterdam'

06:57 | 'Het is een nek-aan-nekrace', zegt politiek verslaggever Sophie van Leeuwen over de gemeenteraadsverkiezingen vandaag. 'Er is een opmars in de hoofdstad van de PvdA. Deze partij zit in de top drie met GroenLinks en D66. Dus wie weet kleurt de hoofdstad wel weer rood voor het eerst in acht jaar. De linkse kiezer is ontzettend aan het zweven', aldus Van Leeuwen.

Op veertig NS-stations kan worden gestemd

04:45 | Op en bij veertig NS-stations zijn woensdag stemlokalen ingericht voor de gemeenteraadsverkiezingen. Vroege vogels kunnen in Breda en Nijmegen al terecht vanaf 05.15 uur, gevolgd door Zwijndrecht vanaf 05.30 uur.

'We willen iedereen de gelegenheid geven om te stemmen. Een stem uitbrengen voor het werk of juist liever na het werk, het kan allebei gewoon op het station', zegt Jeannette Singewald, stationsmanager van Breda.

De meeste stembureaus in of bij de stations zetten de deuren open om 07.30 uur en zijn dan bemand tot 21.00 uur. Stemmen op het station in de eigen gemeente kan met een geldige stempas en een geldig identiteitsbewijs.

Deze derde verkiezingsdag telt de meeste stationslocaties om te stemmen. Maandag en dinsdag kon het maar op stations in twaalf plaatsen. In Halfweg-Zwanenburg en Nieuw-Vennep kon het zelfs maar op een van de twee dagen, en daar kan het deze woensdag niet.

Bijna 13,6 miljoen mensen mogen naar stembus

04:00 | Bijna 13,6 miljoen mensen mogen dit jaar een stem uitbrengen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Er doen 334 van de 345 gemeenten mee en in totaal zijn er 8235 raadszetels te verdelen.

Om de spreiding van kiezers te bevorderen zijn de stemlokalen, net als vorig jaar tijdens de Tweede Kamerverkiezingen, drie dagen open. Maandag en dinsdag konden kiezers al op meer dan 1700 plaatsen terecht, woensdag zijn dat er rond de 8800. De meeste stembureaus zijn geopend tussen 07.30 uur en 21.00 uur. In de stemlokalen zijn mondkapjes niet verplicht en er hoeft ook geen 1,5 meter afstand te worden gehouden. De gemeenten richten de lokalen echter wel zo in dat 1,5 meter afstand kán worden gehouden en er worden extra hygiënemaatregelen genomen.

Hoewel 334 gemeenten meedoen, wordt er gestemd voor 333 raden. Inwoners van Weesp stemmen namelijk voor de gemeenteraad van Amsterdam, waar ze nog dit jaar bij gaan horen. In elf gemeenten wordt niet gestemd. In acht daarvan zijn vanwege herindelingen in de afgelopen jaren al raadsverkiezingen geweest. Dat zijn Eemsdelta, Boxtel, Vught en Oisterwijk (2020) en Maashorst, Land van Cuijk, Purmerend en Dijk en Waard (2021). In de gemeenten Brielle, Westvoorne en Hellevoetsluis volgt de stembusgang op een later moment. Deze gemeenten gaan per 1 januari 2023 samen.

Aan de verkiezingen doen 2871 partijen mee, waarvan er 1776 landelijk zijn en 1095 lokaal. In totaal wedijveren 54.994 kandidaten om de 8235 raadszetels. Elke zetel die de komende verkiezingen wordt bezet, heeft minstens drie gegadigden. Het aantal zetels in de gemeenteraad is afhankelijk van de hoeveelheid inwoners. Acht gemeenten hebben het hoogst mogelijke aantal plekken te verdelen in de raad, namelijk 45.

Alle stembureaus open op derde dag gemeenteraadsverkiezingen

03:30 | De derde dag van de gemeenteraadsverkiezingen gaat van start. Afgelopen maandag en dinsdag kon op ongeveer 1700 plekken al gestemd worden, maar naar verwachting brengen de meeste kiezers op woensdag pas hun stem uit, als er zo'n 8800 stemlokalen open zijn.

De meeste stemlokalen zijn geopend tussen 07.30 uur en 21.00 uur, maar er zijn er ook heel wat die eerder opengaan. De vroegste is Castricum: daar is om middernacht al een stemlokaal opengegaan, in de Tuin van Kapitein Rommel.

In de lokalen zijn mondkapjes niet verplicht en er hoeft ook geen 1,5 meter afstand te worden gehouden. Maar de gemeenten richten de stemlocaties wel zo in dat 1,5 meter afstand kán worden gehouden en er worden extra hygiënemaatregelen genomen. Stemmen kan met een geldige stempas en een geldig identiteitsbewijs. Een identiteitsbewijs is geldig om mee te stemmen als het op 16 maart 2022 niet langer dan vijf jaar verlopen is.

Dozijn kiezers aan begin van de nacht bij stemlokaal in Castricum (2)

02:31 | Het stemlokaal in De Tuin van Kapitein Rommel in Castricum is om middernacht opengegaan zodat nachtbrakers er hun stem kunnen uitbrengen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Maar het loopt niet storm. Na zo'n 1,5 uur waren welgeteld twaalf stemmers langs geweest, vertelt Hans van Schoor van het stemlokaal.

'Het is geen enorme opkomst', zegt een desalniettemin opgetogen Van Schoor. De meesten waren er ook al meteen om middernacht. Het ging volgens hem om mensen die voor het eerst mogen stemmen en om mensen die met de hond nog een blokje om gingen.

De Tuin van Kapitein Rommel is een natuurtuin en ontmoetingsruimte van de gemeente Castricum, tegenover het station. Dit opmerkelijke stemlokaal neemt de rol over van de bloemenwinkel in het station, waar voorheen ook altijd al om 00.00 uur kon worden gestemd.

De afgelopen twee dagen was het stemlokaal ook al open, maar dan wel overdag. Toen zijn volgens Van Schoor een stuk of duizend mensen langs geweest. Inwoners kunnen er woensdag nog tot 21.00 uur stemmen, als alle stembureaus in Nederland de deuren sluiten.

Van Schoor verwacht niet veel mensen nog die in de nacht komen stemmen. Vanaf 04.00 of 05.00 uur zal de drukte mogelijk iets toenemen, denkt hij, als de eerste treinreizigers langskomen om hun stem uit te brengen. En om 06.30 uur komt de ochtendploeg.