'Er zijn allerlei informele contacten met Uber, hoge ambtenaren bemoeien zich persoonlijk met dat bedrijf terwijl ze dat normaal gesproken niet zouden moeten doen. En dat Uber enorm uit de wind wordt gehouden. We hebben vastgesteld dat daar behoorlijk wat regels en wetten zijn overtreden', zegt FD-journalist Johan Leupen.
Uit het FD-onderzoek blijkt dat hoge belastingambtenaren regels aan hun laars lapten en belastingverdragen negeerden om het de Amerikanen naar de zin te maken. Volgens de krant overtrad de Nederlandse Belastingdienst in 2015 niet alleen de regels, maar is het mogelijk ook strafbaar. Uit de Uber Files komt een beeld naar voren van belastingambtenaren die informatieverzoeken van andere landen over het bedrijf opzettelijk vertragen en informeel vertrouwelijke informatie over andere autoriteiten aan Uber-werknemers lekken. De fiscus lobbyde ook bij de Fransen om een vriendelijker fiscaal regime voor het Amerikaanse taxibedrijf te bewerkstelligen.
'Bij het vaststellen van hoeveel belasting Uber moet afdragen, daar wil Nederland helpen om daar lang een onduidelijk beeld over in stand te houden. Ze zijn bezig met een verdienmodel dat eigenlijk niet legaal is, dus dat moet legaal gelobbyd worden, en die tijd creëert de Nederlandse Belastingdienst voor ze'.
'Het staat nergens zwart op wit waarom de Belastingdienst dit doet, dit is allemaal informeel, er wordt ook veel telefonisch gedaan. Het is ook bewust niet gedocumenteerd denk ik. Uber weet ook wel dat ze dingen die waarschijnlijk niet mogen'.
Illegaal
Volgens hoogleraar Belastingrecht Jan van de Streek van de Universiteit Leiden heeft de Belastingdienst 'op illegale wijze de samenwerking met andere belastingautoriteiten (...) ondermijnd'. Van de Streek komt tot deze conclusie nadat hij op verzoek van het FD The Uber Files bestudeerde. Dit zijn een serie gelekte documenten die in handen zijn van het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) en The Guardian, waar het FD, Trouw en onderzoeksplatform Investico inzage in hebben.
Amerikanen beschermd
Uit interne e-mails, notulen en WhatsAppberichten blijkt hoe innig de samenwerking was tussen hoge Nederlandse belastingfunctionarissen en de topfiscalisten van Uber. Intern omschrijft de in Amsterdam gevestigde Europese top van Uber de relatie met de Nederlandse fiscus als een ‘zeer waardevolle relatie'. Een understatement: de fiscus coördineerde destijds een multilateraal fiscaal onderzoek naar Uber. In die hoedanigheid heeft de Belastingdienst de Amerikanen tegen andere Europese lidstaten 'beschermd'.
Uber had het moeilijk in die periode, de taxidienst lag met verschillende Europese autoriteiten in de clinch vanwege zijn illegale dienst Uberpop, die chauffeurs zonder vergunning liet rijden. Het bedrijf lobbyde dan ook verwoed in Brussel om zijn verdienmodel uit de illegaliteit te halen en om tijd te winnen.
Lees ook | 'Neelie Kroes lobbyde in het geheim voor Uber ondanks verbod'
Sabotage
In Nederland was dat offensief succesvol, zo blijkt nu. Want toen Zweden en het Verenigd Koninkrijk in 2014 bij de Nederlandse Belastingdienst inkomensgegevens opvroegen van Uber-chauffeurs om te bepalen hoeveel belasting ze moesten betalen, werden hun formele verzoeken getraineerd door de Belastingdienst. Ze kregen zelfs ‘de absoluut laagste prioriteit‘, schreef hoofd Fiscale Zaken Rob van der Woude van het Europese Uber-hoofdkantoor in juli 2015.
‘Ze zeiden mij dat ze de verzoeken van andere Europese lidstaten niet in behandeling nemen opdat wij tijd hebben om 'onze zaken op orde te krijgen' en te werken aan doorbraken in de regulering’, schreef hij in oktober 2015. En zo bleven de Uber-chauffeurs uit handen van de autoriteiten, en kregen de Amerikanen alle tijd om nationale bewindslieden en de Brusselse politiek te masseren.
Ook EZ
Het was echter niet louter een aangelegenheid van de Belastingdienst, zelfs ambtenaren van Economische Zaken bemoeiden zich ermee. Dat blijkt uit notulen van een overleg met hoge ambtenaren van Financiën op het Nederlandse consulaat in San Francisco. Zo vroeg een directeur van het Netherlands Foreign Investment Agency aan de aanwezige leden van de Uber-top hoelang de uitwisseling vertraagd moest worden. Saillant: de taak van de NFIA is om buitenlandse bedrijven naar Nederland te lokken, hier blijkt dat het agentschap veel invloedrijker is.
French Connection
Ook toen de Franse fiscus bij Uber aanklopte met een claim, bleek de Nederlandse Belastingdienst meer dan bereid om hand- en spandiensten voor de Amerikanen te verrichten. Volgens Frankrijk had Uber een bijkantoor in Frankrijk, en zou het dus omzet- en winstbelasting aan Parijs moeten afdragen. Volgens Van der Woude is de Nederlandse Belastingdienst echter bereid om 'informeel met de Fransen te spreken om hen zo ver te krijgen dat ze die claim laten vallen. Dit is een belangrijke strijd die de Nederlanders voor ons moeten bevechten.’
Lees ook | 'Ook Macron lobbyde voor Uber'
Problematisch, ondermijning
Hoogleraar Van de Streek trekt conclusies die aan de verbeelding niets te wensen overlaten. Hij spreekt van een ‘problematisch beeld’ van een Belastingdienst die ‘bewust de administratieve samenwerking tussen belastingautoriteiten ondermijnt’ en ‘een pro-Uber houding aanneemt'. Maar ook dat van een Belastingdienst die zijn fiscale geheimhoudingsplicht schendt door Uber informeel te informeren over vertrouwelijke standpunten van andere landen. 'Alles lijkt geoorloofd om het bedrijf een aantrekkelijk vestigingsklimaat te bieden,’ zegt Van de Streek tegen het FD.
'We krijgen veel signalen dat het Nederlandse vestigingsklimaat ontzettend belangrijk is. Dat vestigingsklimaat zit heel erg in de hoofden van politici en ambtenaren. Die Uber-vertroeteling komt van hogerhand, dat is wel duidelijk', zegt FD-journalist Leupen op zijn beurt.
Het niet in behandeling nemen van informatieverzoeken (of daar het label 'laagst mogelijke prioriteit' op plakken, red.) staat daarenboven haaks op de EU-verplichtingen van lidstaten om zo snel mogelijk gegevens uit te wisselen. Promovendus Belastingrecht Tim van Brederode, voorheen als beleidsadviseur Belastingen werkzaam bij Financiën noemt de handelswijze van de Belastingdienst 'hoogst opmerkelijk' omdat ‘belangrijke fiscale beginselen' niet gerespecteerd worden.
Gevraagd om een reactie zegt de Belastingdienst zich niet te herkennen in het beeld dat belastingambtenaren hun geheimhoudingsplicht zouden hebben geschonden. Evenmin herkent de dienst zich in het beeld waarin informatieverzoeken van andere landen opzettelijk getraineerd worden.
Over The Uber Files
Uber Files is het nieuwste onderzoeksproject van het International Consortium of Investigative Jounalists (ICIJ) naar meer dan 124.000 interne documenten van het Amerikaanse taxibedrijf Uber. Deze documenten - voornamelijk e-mails, bijlagen en memo’s - kwamen in handen van de Britse krant The Guardian die ze deelde met ICIJ en internationale mediapartners (in Nederland met het FD, Trouw en onderzoeksplatform Investico). Wereldwijd deden meer dan 180 journalisten van 44 media in 29 landen mee met het onderzoek. In Nederland is het onderzoek uitgevoerd door Gaby de Groot en Johan Leupen (Het Financieele Dagblad), Dirk Waterval en Martijn Roessingh (Trouw) en Romy van der Burgh, Linda van der Pol en Karlijn Kuijpers (Platform Investico).