Geheime memo
‘Er zijn veel vragen over die memo. Ook omdat Ben van Beurden vandaag zei dat hij Rutte als vriend ziet. Nu is de vraag: heeft Shell persoonlijk aangedrongen op een hogere gaswinning bij Rutte in een memo? (...) Het gaat hier over lobbyen, lobby van Shell en goede relaties tussen Rutte en het grote bedrijfsleven. Hij ervaart dat als zeer plezierig. Maar wijzer worden we er niet van', zegt politiek verslaggever Sophie van Leeuwen.
In het document zijn volgens de enquêtecommissie 'bespreekpunten' opgenomen voor een gesprek tussen Rutte en de top van Shell dat in juni 2016 plaatsvond. Van Beurden herkende het memo wel toen het werd genoemd, zei de commissie. Het stuk zou alleen aan Rutte gericht zijn, en persoonlijk zijn overhandigd aan een van zijn adviseurs.
Rutte liet doorschemeren dat het stuk al ter sprake kwam in het gesprek dat hij, net als meer getuigen, eerder achter gesloten deuren voerde met de commissie. Dat hij het memo niet meer kan vinden 'sluit niet uit dat ik het ontvangen heb'. Maar het zou in een archief moeten zitten, zegt de premier. Hij betwijfelt of het memo in deze vorm bestaat. 'Het zou ook de eerste en enige keer zijn geweest waarop ik een vertrouwelijk memo krijg alleen voor mij.' Het zou ook geen zin hebben, denkt Rutte: Nederland kent geen presidentieel stelsel waarin hij alleen besluiten kan nemen, benadrukt hij.
Nachtmerrie
Ook zei Rutte vandaag 'dat de aardgaswinning van iets dat prachtig leek in de jaren zestig, stap voor stap begint te veranderen in een nachtmerrie'. Daarmee refereerde hij aan de jaren na de zware beving in Huizinge. De premier verklaart dat hij, net als minister Henk Kamp, wel eerst meer informatie over de aardbevingen wilde verzamelen voordat het kabinet nieuwe besluiten zou nemen over de gaswinning.
Lees ook | Rutte onder ede voor parlementaire gas-enquête
'Je ziet dat er op dat moment nog veel kennis afwezig was', aldus Rutte tegen de parlementaire enquêtecommissie die zich buigt over het Groningse gasdossier. Dat de recordhoge gaswinning in 2013, het jaar na Huizinge 'bizar hoog' was, realiseerde Rutte zich naar eigen zeggen pas in 2018. Aanleiding was een interview met toenmalig inspecteur-generaal Jan de Jong van het Staatstoezicht op de Mijnen.
Veiligheid
Rutte benadrukt dat veiligheid, toen hij in 2010 aantrad als premier, nog nauwelijks 'op de radar' stond. Dat veranderde pas na de beving bij Huizinge en een daarop volgend rapport van SodM waarin een verlaging van de gaswinning werd geadviseerd. Maar naast zorgen over veiligheid waren die er ook over leveringszekerheid. Veel huishoudens en bedrijven in Nederland, Duitsland en België waren nog zeer afhankelijk van Gronings gas.
Midden in een economische crisis
Financiële zorgen speelden ook mee, hoewel die volgens Rutte niet doorslaggevend waren. De premier wijst erop dat Nederland destijds 'midden in een economische crisis' verkeerde en al op grote schaal aan het snijden was in de overheidsuitgaven. Bij het besluit voor onder meer 2014 en 2015 speelden de overheidsfinanciën wél een belangrijke rol. Toenmalige ministers Kamp en Dijsselbloem (Financiën) spraken in die tijd met elkaar over de hoogte van de winning en de gevolgen voor de staatskas. Daarbij was Rutte niet betrokken, verklaart hij.
Energieknooppunt
Behalve leveringszekerheid en de staatsfinanciën speelde volgens Rutte mee dat de gaswinning en -handel belangrijk waren voor het economisch toekomstperspectief van Groningen. Er lagen juist grote ambities op tafel om van de provincie 'hét energieknooppunt van Europa' te maken. Het wegvallen van de gaswinning zou het een stuk lastiger maken om die waar te maken.
Lees ook | CEO Shell gehoord over gaswinning Groningen: 'Ik beschouw Rutte als vriend'