Door de oorlog in Oekraïne is de import van Russisch gas flink afgenomen. Daarom stappen landen massaal over op andere gasexporteurs en proberen ze hun voorraden aan te vullen. Op het hoogtepunt - in oktober - was de Nederlandse gasvoorraad voor bijna 93 procent gevuld. Inmiddels is die voorraad ruim een derde geslonken, blijkt uit cijfers van Gasunie Transport Services.
Al vroeg in 2022 verzekerde Gasunie dat er geen gastekort zou komen in deze winter. Maar de vraag is of dat ook voor aanstaande winters zo zal zijn. Volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) kan de situatie dit jaar penibel worden, indien Rusland helemaal geen gas meer exporteert naar de EU en de vraag naar vloeibaar gas (lng) vanuit China stijgt naar het niveau van 2021.
De Europese Unie had in 2022 het geluk' dat er veel minder vraag naar lng uit China was, vanwege de coronarestricties in het land. Hierdoor kwam er veel ruimte vrij voor andere landen op de gasmarkt en kon de EU een grote slag slaan met de import van lng. Dit jaar lijkt de Chinese economie weer volop in beweging te zijn, dus is ook de verwachting dat het land weer en masse lng importeert. Mede hierdoor voorspelt het IEA dat er dit jaar in Europa een gastekort van bijna 27 miljard kubieke meter zal ontstaan. Ter vergelijking: Nederland verbruikte in heel 2021 bijna 40 miljard kubieke meter gas.
‘Deze productie kunnen ze een tijdje volhouden’
Noorse hulp
Voor dit jaar moet er dus gekeken worden naar andere opties. Zo is Noorwegen sinds de oorlog in Oekraïne steeds meer in beeld gekomen als gasleverancier voor Europa. 'Zij zijn Europa te hulp geschoten. Noorwegen had altijd 20 procent marktaandeel van gas, maar dat is nu 25 procent. Daar verdienen ze ook goed geld mee', benadrukt energie- en klimaatverslaggever Mark Beekhuis. Maar Europa kan niet verwachten dat Noorwegen blijft helpen op het huidige hoge niveau. 'Deze productie kunnen ze een tijdje volhouden', verwacht Beekhuis, 'maar de snelheid waarmee ze de productie hebben opgeschaald, dat kunnen ze niet nog een keertje doen'.
Zo ziet de gasimport (GWh) van Europa eruit. Bron: ENTSOG Transparency Platform
Noord-Afrika schiet Europa te hulp
Daarom wordt er ook gekeken naar nieuwe leveranciers. Zo heeft het emiraat Qatar verschillende lucratieve deals gesloten om lng te gaan exporteren naar landen, waaronder Duitsland. Ook is er recent in Egypte een groot gasveld gevonden, ter grootte van een kwart van het Groningenveld. Ook daar zouden mogelijkheden liggen voor Europa, omdat de vondst werd gedaan door een Italiaans bedrijf. Italië is op dit gebied ook één van de frontrunners bij het sluiten van nieuwe deals, zo hebben zij recent ook met Libië en Algerije akkoorden gesloten voor de levering van gas.
Voor Nederland is het van belang om te kijken naar Groningen en de gasproductie daar. Gasunie, een overheidsbedrijf dat de gasinfrastructuur in Nederland regelt, wil dat het Groningenveld langer op standje 'waakvlam' komt te staan om zo de onzekerheid van de oorlog op te kunnen vangen. Maar daarover komt pas in juni een besluit vanuit het kabinet, zo heeft staatssecretaris Hans Vijlbrief aangekondigd. Mocht het besluit vallen dat het gasveld in Groningen dichtgaat, dan valt er jaarlijks 2,8 miljard kubieke meter gas weg, wat gelijk staat aan 7 procent van het gasverbruik in Nederland.
Knelpunten bij duurzame energie
Beekhuis benoemt ook dat het belangrijk is om te kijken naar de overstap op duurzame energie. Maar bij de energietransitie zijn er - ook in Nederland - grote knelpunten, zegt Beekhuis. Zo moet er voldoende elektriciteit worden opgewekt voor bedrijven om hun installaties om te bouwen van gas naar stroom en moet het stroomnet de nieuwe aansluitingen aankunnen. In november waarschuwde netbeheerder TenneT nog voor 'jarenlange overspannenheid' op het stroomnet, vanwege de drukte op het net.
Een oplossing waar instanties en overheden het samen over eens zijn is er ook nog: besparen. Zo heeft het IEA opgeroepen om gedragsveranderingen te realiseren bij consumenten, om zo te kunnen besparen op energie. Ook de overheid hoopt dat Nederlanders minder energie zullen gaan gebruiken, om zo tekorten te voorkomen of te verminderen. Goed nieuws is daarbij al te zien. Zo was het gasverbruik in Nederland ruim 15 procent lager eind januari dan het gemiddelde verbruik van tussen 2019 en 2021.