Gemiddeld ligt het aantal gebouwde huizen bij gemeenten mét een actief grondbeleid tussen de 10 tot 20 procent hoger dan bij gemeenten zonder. 'Het verband dat we hebben aangetoond is significant', zegt Lennert Middelkoop van Deloitte tegen BNR. In deze gevallen kopen gemeenten ruwe bouwgrond aan om deze vervolgens bouwrijp te maken en te verkopen aan andere partijen. Of die extra woningen allemaal zijn toe te schrijven aan een actief grondbeleid is niet duidelijk omdat de woningbouwproductie ook afhankelijk is van andere factoren.
Stagnatie voorkomen
Een actief grondbeleid zorgt er volgens Middelkoop voor dat er wordt 'doorgepakt'. 'Gemeenten investeren zelf mee, hebben een pro-actieve houding en marktpartijen ervaren dat als prettig. Dat helpt de samenwerking.' Maar bovenal kan het de bouw op complexe locaties vergemakkelijken, denk aan woningen midden in de stad of op voormalige bedrijventerreinen. 'In bepaalde situaties helpt het dus als de gemeente een actievere rol pakt en de gronden ontwikkelt.'
Als gemeenten aan de zijlijn blijven staan, komt een deel van de projecten helemaal niet van de grond, zegt Middelkoop. 'Dat heeft ook gewoon te maken met de grootschaligheid. De locaties zijn zo groot en er moeten zoveel woningen worden gebouwd dat één partij dat niet in zijn eentje aandurft.' Hij wijst naar woonwijken als Haven-Stad Amsterdam en Zuidwest in Utrecht. Volgens hem gaat het niet om de vraag of er sneller wordt gebouwd met hulp van gemeenten, maar om de vraag of er überhaupt wordt gebouwd.
Grotere invloed, grotere risico's
Dat actief grondbeleid verschillende voordelen heeft, weet ook hoogleraar planologie Erwin van der Krabben van de Radboud Universiteit: 'Je kunt meer invloed uitoefenen op het tempo van de woningbouw.' Bijvoorbeeld door de grond te verkopen aan de ontwikkelaar die het snelste woningen wil bouwen.
Volgens hem zouden gemeenten op complexe locaties die marktpartijen links laten liggen inderdaad een actief grondbeleid moeten overwegen. Maar hij plaatst daarbij wel een waarschuwing: 'Als marktpartijen de grond nog niet gekocht hebben, dan is er misschien wel iets aan de hand met die locatie.' Verder wijst hij op de financiële risico's: de kosten gaan voor de baten uit.
Terughoudendheid
Eerder meldde BNR dat gemeenten nog maar over een fractie van de grond bezitten vergeleken met het hoogtepunt een paar jaar geleden. Vóór de financiële crisis kochten zij massaal grond op, maar toen de waarde daalde, moesten ze miljarden afschrijven. Die ervaring maakt hen voorzichtiger.
Door financiële problemen hebben gemeenten bovendien lang niet altijd ruimte op hun begroting om grond te kopen. Daarom kan het volgens Lennert Middelkoop van Deloitte helpen als ze de grondaankopen niet op de eigen balans hoeven te zetten. 'Het Rijk kan helpen om die grond van de gemeentelijke balans af te halen, dat scheelt letterlijk ruimte.'