Deltacommissaris: Nederland veilig maar kwetsbaar

Beluister ook | Waterschappen beletten boeren oppervlaktewater te gebruiken

Jaarlijks een plan, zesjaarlijks herijking

Recentelijk deed Glas het Deltaprogramma 2021 uit de doeken, het jaarlijkse programma waarop gestuurd wordt. In dat programma wordt maar liefst drie generaties vooruit gekeken en gepland op inrichting, veiligheid en zoetwatervoorziening. Naast een jaarlijks programma, wordt elke zes jaar geëvalueerd en herijkt. Wat ging goed, hoe staat het er nu voor? En dan wordt er bijgestuurd.

'In 2015 stelden we ons de vraag: wat doen we met onze kust, met de rivieren, het IJsselmeer? Dat zijn de zogeheten deltabeslissingen. Maar ontwikkelingen komen ook op ons af, ook onverwacht - zoals drie jaar droogte op rij. Daarom moet je eens in de zes jaar herijken. We hebben het bij het rechte eind gehad, we liggen op koers om in 2050 echt klimaatbestendig te zijn. Er moet wel een tandje bij.'

Beluister ook | Ook landbouw moet meer doen tegen watertekort

Veiligste delta op Aarde

Qua dreigende watersnoden vanuit zee durft Glas te verklaren dat Nederland de veiligste delta op Aarde is. De rivierdijken zijn echter nog niet op orde: 'Met rivierdijken zijn we bezig. In 2007 hebben we besloten hoe veilig ze moeten zijn in 2050, en elke week brengen we gemiddeld één kilometer dijk op orde. In 2050 zijn we veilig voor overstromingen vanuit de rivieren. Maar met droogte moeten we echt nieuwe dingen doen.'

Beluister ook | Wat kan China leren van het Nederlands waterbeheer?

Vooruitdenken, plannen, doorprojecteren

Vooruitdenken is het Leitmotiv van de deltawerkers, zowel in ontwerp als in onderhoud en herstructurering. 'We weten dat elke eeuw de zee twintig centimeter stijgt. Bij het ontwerpen van de Deltawerken is twee eeuwen vooruit gedacht. Nu met het smelten van de poolkappen en de gletsjers versnelt dat. Wereldwijd neemt de snelheid van die stijging toe. Ook dat moeten we doorprojecteren in onze planning.' Afhankelijk van hoe hard de Aarde opwarmt betekent dat dus rekening houden met 40, 80 of zelfs 100 centimeter.

'Zekerheid heb je niet, maar je moet je voorbereiden op extremen. Bij nieuwe werken die we aanleggen, zoals sluizen bij IJmuiden en de Afsluitdijk houden we rekening met een versterkte stijging richting één meter. We doen aan adaptief deltabeheer, zodat we dat later kunnen aanpassen. Stap voor stap, niet te snel - misschien geef je geld uit wat niet nodig is - maar zeker ook niet te langzaam.'

Beluister ook | Oproep waterbedrijf heeft effect

Veilig, maar kwetsbaar

Glas benadrukt dat we weliswaar in de veiligste delta op Aarde wonen, maar dat we tegelijkertijd ook kwetsbaar zijn, vandaar dat onderhoud van levensbelang is. Nederland investeert één procent van het bnp in alles wat maar met water te maken heeft. 'Acht miljard is heel veel geld. Een zeespiegelstijging van twee meter kunnen we wel tackelen, daarboven wordt het lastig en daar zit wel een verband met de opwarming van de Aarde.'

Glas somt de opties op hoe te reageren op een zeespiegelstijging: 'Een steeds hogere kustverdediging, eilanden voor de kust, meebewegen - ruimte voor de zee - dat wordt onderzocht. We hebben een kennisprogramma Zeespiegelstijging, de komende vijf jaar gaan we kijken hoe hard dat landijs smelt, wat kunnen we nog met de huidige aanpak, kunnen we sneller meten? De Wat-vraag: wat kunnen we als het drie of vier meter wordt? Dan is meebewegen één van de opties'.

124 miljard schade

Overheden, burgers en bedrijfsleven moeten bij de les blijven. Maar hoe motiveert Glas die partijen? 'Het is niet altijd een fijne boodschap om te dreigen met de ellende die kan gebeuren. We hebben het laten berekenen: als we ons richting 2050 niet aanpassen, dan loopt de schade 124 miljard op, afhankelijk van de opwarming. Droogteschade leidt bijvoorbeeld tot transportschade bij lage rivierstanden, en dat raakt de bouw weer. Maar je moet ook denken aan schade van wateroverlast, en potentiële schade van overstromingen. Als we niks doen, ons niet aanpassen aan weersextremen, dan loop potentieel schade in onze delta, dik over de 100 miljard in één generatie, dat kunnen we voorkomen.'

Beluister ook | Waterschappen: 1,7 miljard tegen droogte

Water moet sturen, niet volgen

Volgens Glas is het Deltafonds voor de komende 14 jaar gevuld met 18,6 miljard euro. Voor nieuwe projecten, onderhoud en herstructureringen. De belangrijkste boodschap van Glas: 'Water zal steeds meer moeten sturen. In investeringsbeslissingen, maar ook bij herstructureringsbeslissingen. Als je op dag één het waterprobleem en de waterkansen op tafel legt, dan heb je een slimmer, klimaatbestendiger én waterrobuuster plan. Je voorkomt daarmee schade en je voegt ook waarde toe.' Hoe te realiseren? 'Het deltaprogramma is een nationaal samenwerkingsprogramma tussen Rijk en regio. De wethouder is nu aan de bak. Zij weten wat hun ambities zijn als het gaat om woningbouw. Maar bouw nou niet zonder na te denken over weersextremen en andere duurzaamheidsaspecten. Het hoeft niet duurder te zijn, maar wel slimmer.'