Het vonnis is een wereldwijd unicum. Nooit eerder verplichtte een rechtbank een groot oliebedrijf tot meer actie tegen de uitstoot van broeikasgassen. Die uitstoot draagt bij aan de opwarming van de aarde en daar moet Shell iets tegen doen, vinden de rechters.
Belangrijk in het vonnis is dat de rechter een onderscheid maakt tussen de uitstoot die Shell als bedrijf zelf veroorzaakt en de uitstoot die voortkomt uit het gebruik van de fossiele brandstoffen die het verkoopt. Als het gaat om de multinational zelf, is de vermindering van 45 procent in 2030 een resultaatverplichting. Waar het gaat om de uitstoot van leveranciers én eindgebruikers, is het een 'zwaarwegende inspanningsverplichting'. Tegen de uitspraak is beroep mogelijk.
Schuld aan opwarming
Volgens de rechtbank moet Shell 'het hare doen om bij te dragen aan het tegengaan van gevaarlijke klimaatverandering'. Voor de rechtbank staat vast dat de multinational bijdraagt aan de opwarming van de aarde 'vanwege de enorme omvang van de CO2-uitstoot waar ze verantwoordelijk voor is'. De rechters verwijzen in het vonnis onder meer naar de inzichten van VN-klimaatpanel IPCC. Dat heeft scenario's opgesteld waaraan voldaan moet worden om de uitstoot zodanig snel terug te brengen dat de opwarming van de aarde niet boven de 1,5 graad uitkomt.
Een ander cruciaal punt in de uitspraak, is dat de rechter het heeft over de netto uitstoot. Dat betekent dat het Shell is toegestaan om compenserende maatregelen te treffen. Shell wil dat bijvoorbeeld doen door bomen te planten die CO2 opnemen, en door CO2 af te vangen en ondergronds op te slaan, zodat het niet de lucht in gaat. Op dat punt had Milieudefensie meer geëist: de organisatie vindt de plannen die Shell hiervoor heeft onrealistisch.
Verstrekkende gevolgen
De rechter noemt het duidelijk dat de uitspraak 'verstrekkende gevolgen kan hebben', bijvoorbeeld voor de groei van Shell en voor investeringen in fossiele brandstoffen die het nu mogelijk zal moeten nalaten. Het tegengaan van gevaarlijke klimaatverandering rechtvaardigt echter dat soort offers, oordelen de rechters.
Milieudefensie spande de zaak aan omdat het vindt dat Shell zich moet houden aan het Klimaatakkoord van Parijs en dus zijn CO2-uitstoot versneld moet terugbrengen. Volgens de milieuorganisatie is het in Nederland verboden om een 'groot gevaar' te veroorzaken, terwijl er maatregelen genomen kunnen worden om dat gevaar te voorkomen. Volgens Milieudefensie weet Shell al decennia lang dat klimaatverandering gevaarlijk is, waardoor de maatschappij willens en wetens in overtreding is.
Luister ook | Druk op vergroening Shell neemt verder toe
Shell's beleid vormt ook een bedreiging voor de mensenrechten, zegt Milieudefensie. Bovendien investeert Shell nog altijd veel meer in fossiele dan in duurzame energie. De uitstoot van Shell en zijn producten bedraagt jaarlijks 1,6 miljard ton CO2, wat gelijk staat aan ongeveer 3 procent van alle CO2-uitstoot wereldwijd.
Luister ook | Activistische beleggers zetten Shell verder onder druk
Shell betoogde dat het zich wel degelijk aan het Klimaatakkoord van Parijs wil houden. Het bedrijf werkt niet alleen aan het terugdringen van de eigen uitstoot, maar ook aan die van zijn klanten. En dat zegt Shell te willen realiseren door in waterstof, biobrandstoffen en windmolens te investeren. Daarnaast wees Shell erop dat het Klimaatakkoord een zaak is tussen landen. niet aan tafel te hebben gezeten toen het Klimaatakkoord van Parijs werd gesloten, maar dat dit een afspraak is tussen landen.
Jongeren
'Laat dit een teken zijn voor alle grote vervuilers: wij jongeren laten ons niet tegenhouden, wij willen een toekomst', stelt Kim van Wijngaarden van Jongeren Milieu Actief (JMA). Zij vindt dat de politiek te weinig doet tegen klimaatverandering. 'Gelukkig beschermt het recht ons nog.'
Fossielvrij NL, dat zich inzet voor een einde aan het gebruik van fossiele brandstoffen, vindt de uitspraak ook 'historisch, geweldig nieuws'. Directeur Liset Meddens concludeert dat Shell bepaalde voorraden zal moeten gaan afschrijven en 'olie en gas onder de grond laten waar het hoort'. Zij ziet in de uitspraak ook een reden voor pensioenfonds ABP om niet meer te investeren in 'dit klimaatverwoestende bedrijf dat vandaag op z’n vingers is getikt door de rechter'.
Shell wil in beroep
Shell verwacht in beroep te gaan tegen de uitspraak in de klimaatzaak tegen het bedrijf. 'We zullen ons blijven concentreren op deze inspanningen en verwachten in beroep te gaan tegen de teleurstellende uitspraak van de rechtbank van vandaag.'