De stijging was vooral te danken aan de rap stijgende energieprijzen die een belangrijk onderdeel vormen van het Europese inflatiecijfer voor Nederland. Dit cijfer wordt eerder gepubliceerd dan het Nederlandse equivalent en staat steeds meer in de belangstelling door de historische prijsstijgingen van de laatste maanden. 'In februari was al een stijging van energieprijzen op jaarbasis van 50 procent maar in maart was weer sprake van een verdubbeling van jaar op jaar. Dat was een enorme klapper', zegt Van Mulligen.
Het Centraal Bureau voor Statistiek meet al sinds 1963 de inflatie in Nederland in de Consumentenprijsindex (CPI). In 1996 kwam daar een tweede cijfer bij: de Harmonised Index of Consumer Prices (HICP), een Europese meetmethode waar de Europese Centrale Bank haar beleid op afstemt. Vanochtend heeft Eurostat, in opdracht van de Europese Commissie, dit inflatiecijfer gepubliceerd. Normaliter besteedt het CBS daar weinig aandacht aan, maar vanwege de hoogte van de inflatie, waardoor het ‘een heet hangijzer vormt’, is dat deze keer anders.
Historische cijfers
Hoe de uiteindelijke cijfers voor Nederland eruit gaan zien is nog onbekend. 'Dat weten we nog niet. Dit is een eerste voorlopige cijfer, dat wordt nog wel eens iets bijgesteld. Zeker als het zo hoog is, is er kans dat er nog wel een een tiende of twee tiende procentpunt bij komt of afgaat. Vorige maand was de inflatie volgens de internationale definitie 7,3 procent en die van Nederland was 6,2 procent, dus daar zat een vol punt tussen. Voor nu is het afwachten wat het Nederlandse cijfer wordt, maar het zou zomaar kunnen dat ook dat boven de 10 procent uitkomt en dat zou voor het eerst zijn sinds de oliecrisis van 1975. Je mag echt wel van historische cijfers spreken.'
Lees ook | Citigroup: kans van één op drie op wereldwijde recessie
Van Mulligen tekent er wel bij aan dat het cijfer een incompleet beeld geeft. De kosten van woningbezit worden niet meegerekend, terwijl Nederland veel woningbezitters telt. Energiekosten maken daarentegen een groter deel uit van het Europese inflatiecijfer en die zijn omhoog geschoten. De HICP dus ook, het Europese cijfer valt hierdoor al maandenlang stukken hoger uit dat het Nederlandse.
Europese banken
Gevraagd of de Centrale Europese banken hiertegen bestand zijn, zegt Van Mulligen dat dit een bijzondere situatie is: 'De hoge energieprijzen komen niet zozeer doordat die geldpersen te hard draaien of dat de vraag heel erg hoog is, dit is echt een aanbodkwestie, want je ziet het niet alleen bij energieprijzen, maar ook voedingsmiddelen beginnen harder in prijzen op te lopen. Niet zo spectaculair als bij energie, maar ook de voedingsprijzen liggen ruim 5 procent hoger dan een jaar eerder.'
Lees ook | CBS: economisch beeld minder positief
'Op een gegeven moment, als overal de inflatie hoog is, dan zullen centrale banken zich misschien toch achter de oren moeten gaan krabben of ze daar iets tegen moeten doen. Een te drieste verhoging van de rente wil nog wel eens een recessie veroorzaken. Het idee is om die inflatie omlaag te krijgen. Nou is de Nederlandse uitgangssituatie en ook elders in Europa relatief goed, maar die situaties duren niet eeuwig.' Van Mulligen denkt dat de groeiprognoses naar beneden bijgesteld gaan worden.
Van Mulligen noemt het 'een enorm klap voor de koopkracht'. Volgens de econoom is tegen een inflatie van bijna 12 procent geen loonsverhoging opgewassen. 'De koopkrachtontwikkeling zal dit jaar niet gunstig zijn.'
Macro-econoom Han de Jong zei donderdag nog gekscherend 'stoelriemen vast', maar ook hij geeft te kennen dat de inflatie tot ongekende hoogte is gestegen. 'Ik ben in ieder geval van mijn stoel gevallen', stelt hij. 'Het is heel veel. We waren niet het eerste land dat de cijfers publiceerde, maar bij ons is de inflatie nog veel meer opgelopen dan in andere landen waar de cijfers al gepubliceerd zijn. 11,9 procent is shocking te noemen.'
Lees ook | 'Energiekosten huishoudens eurozone nog verder omhoog'
Hoewel de inflatie berekend is aan de hand van de Europese rekenmethode, verwacht De Jong niet dat de berekening flink bijgesteld zal worden als het CBS volgende week de Nederlandse rekenmethode toepast. 'In februari was het bijvoorbeeld maar een procentpuntje. Van Mulligen verwacht zelfs dat het boven de tien procent zal blijven, en dat zegt hij niet zomaar.'
De Jong maakt zich met name zorgen over Nederlanders die wat krapper bij kas zitten. 'Maar of het cijfer nou tien, elf of twaalf procent, dat maakt niet zo gek veel uit als je inkomen maar een paar procentpunten omhoog gaat, of als je van een pensioen moet leven. Pensioenfondsen hebben al heel lang niet geïndexeerd, en nu de rente stijgt zal de dekkingsgraad van die fondsen ook weer iets toegenomen zijn. Dus misschien komen sommige fondsen in de buurt van een beetje indexeren, maar je kunt géén tien procent indexeren. Dus het koopkrachtverlies is enorm.'
Toekomst
Tevens denkt De Jong dat de inflatie in de nabije toekomst ook niet veel minder zal worden. 'We hebben niet veel details gekregen van het CBS, maar wel wat. Maar je ziet in andere componenten dat de inflatie daarin ook versnelt. Voeding, diensteninflatie, industriële goederen exclusief energie versnelt een klein beetje, maar we zijn er voorlopig nog niet van af. Ik denk dat alle economen - inclusief De Nederlandsche Bank en het CPB - hun inflatieberamingen naar boven gaan bijstellen de komende tijd.'
Lees ook | CBS: producentenvertrouwen in maart licht gestegen
Maar, wat kan er qua beleid worden ingesteld om de precaire financiële situatie aan te pakken? Volgens De Jong kunnen Christine Lagarde (Europese Centrale Bank) en Klaas Knot (De Nederlandsche Bank) vrij weinig doen om de inflatoire druk terug te schroeven als het aankomt op beleid. 'Ze kunnen aan de energieprijzen helemaal niks doen. Als de Centrale Bank zegt 'we gaan nu de rente verhogen', dan gaat het er om om de inflatieverwachtingen in toom te houden. Die verwachtingen hebben op termijn grote invloed op het feitelijke inflatietempo.'
Laconiek
Toch vindt De Jong het tijd dat er actie wordt ondernomen. 'Mevrouw Lagarde is natuurlijk al tijden nogal laconiek hierover. In Amerika zien we dat de Federal Reserve al is begonnen met de renteverhoging, en dat waarschijnlijk versneld gaat doorvoeren. En als zij daar dan naar gevraagd wordt, of waarom het in Europa niet gebeurt, is het antwoord altijd dat de situatie heel erg anders is. Ik denk dat dat nogal tegenvalt, dat de situatie redelijk vergelijkbaar is. Ik zou Klaas Knot en de collega's binnen de ECB willen oproepen om toch actie te ondernemen.'
Lees ook | DNB: waarde beleggingen huishoudens laatste jaren flink gestegen
Ook in Eurozone stijging inflatie
De inflatie in de eurozone is in maart flink verder toegenomen door de oorlog in Oekraïne. Niet alleen in Nederland gingen de prijzen hard omhoog, maar ook in andere eurolanden werd het leven volgens het Europese statistiekbureau Eurostat fors duurder.
De inflatie bedroeg 7,5 procent, tegen 5,9 procent in februari. Net als in de voorgaande maanden gaat het om een nieuw record. Sinds de invoering van de euro stegen de prijzen niet zo hard als vorige maand. Vooral de dure energie drijft de inflatie op. Zonder prijzen als olie en gas mee te nemen zou het algehele prijspeil 3,4 procent hoger hebben gelegen dan een jaar eerder. Daarnaast zijn de voedselprijzen behoorlijk toegenomen. Door de oorlog in Oekraïne is graan bijvoorbeeld schaarser geworden, wat de prijzen van tal van etenswaren heeft doen toenemen.
De Baltische staten waren goed voor de sterkste inflatie. In Litouwen ging het om bijna 16 procent. In landen die relatief weinig banden hebben met de Russische gasvoorzieningen vielen de prijsstijgingen daarentegen mee. In Malta bleef het cijfer nog onder de 5 procent.