Louche investeringsfondsen, waardeloze cryptomunten, pump & dumps: voor argeloze consumenten liggen er in de wereld van cryptovaluta de nodige gevaren op de loer. Burgers doen vaak melding van misstanden bij financiële autoriteiten, maar die treden nauwelijks op.
BNR vroeg aan de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en De Nederlandsche Bank (DNB) hoeveel meldingen zij kregen van misstanden rondom cryptovaluta. De AFM kreeg in in 2021 303 meldingen binnen, bijna een verdubbeling ten opzichte van het jaar daarvoor. De DNB spreekt van ‘10 à 12 mails en telefoontjes’ over cryptovaluta per week, wat neerkomt op meer dan 500 per jaar. 'Dat zijn meestal vragen', aldus woordvoerder Bouke Bergsma. Hoe vaak misstanden gemeld worden kan de DNB ondanks herhaalde verzoeken niet zeggen.
DNB handhaafde twee keer
Deze stortvloed levert echter weinig concrete actie op van de kant van de toezichthouders. Dit is volgens hen het gevolg van politieke keuzes. De AFM zegt geen mandaat te hebben op het gebied van cryptovaluta. De DNB zegt dat haar handhaving rondom cryptovaluta zich vooral richt op de registratieplicht voor cryptogeldwisselaars. 'Er is dus geen toezicht in Nederland, ook niet van DNB, dat voorziet in bijvoorbeeld de bescherming van de kleine belegger', aldus woordvoerder Bergsma 'of enige andere vorm van regulering van de markt.'
Volgens hun eigen cijfers ondernam de DNB vorig jaar welgeteld twee keer actie om die regel te handhaven. Het ging daarbij onder meer om een officiële waarschuwing aan Binance.
Cryptosector eist harder optreden
'Spel voor de bühne', meent Simon Lelieveldt. De onafhankelijk deskundige op het gebied van cryptoregelgeving vraagt zich af waarom de DNB niet meteen boetes uitdeelt aan overtreders. 'Ze laten marktpartijen in Nederland stikken door niet te handhaven.'
Het gebrekkig toezicht door DNB steekt cryptobedrijven het meest. 'Je ziet dat de AFM hun taak zelf ruimer en pro-actiever oppakt, terwijl DNB minder dan het minimale doet', zegt Lelieveldt. Lelieveldt noemt als voorbeeld de waarschuwing die AFM in december bijvoorbeeld nog gaf aan zogenaamde ‘finfluencers’. Deze zouden mogelijk de wet overtreden door reclame te maken voor cryptomunten op sociale media. Toch bleef het ook hier bij een waarschuwing.
Door dit gebrek aan handhaving zijn consumenten een makkelijke prooi voor malafide cryptohandelaren. Zo onthulde BNR eerder dat duizenden jongeren een token aanschaften die onder meer met behulp van voormalig Ajax-directeur Marc Overmars in de markt werd gezet. 'Een totaal non-product', zegt Aäron Loupatty, maker van de podcast Crypto Cowboys. Loupatty signaleert 'een groot grijs gebied' in regelgeving rondom cryptovaluta waarbinnen het strafrecht geen bescherming biedt. 'Cowboys doen daarin wat ze willen.'
‘Laat overtreders toezicht betalen’
Volgens de DNB biedt nieuwe Europese regelgeving (de Micar-richtlijn) uitzicht op uitbreiding van het toezicht, alhoewel het de AFM de aangewezen partij vindt om dit op te pakken. Intussen blijft het toezicht op crypto's in de woorden van de DNB 'beperkt'.
Cryptobedrijven zijn wel verplicht DNB te betalen voor dit beperkte toezicht: in totaal zo’n 2.7 miljoen euro. Patrick van der Meide van de Verenigde Bitcoinbedrijven Nederland (VBNL) vindt dat de sector weinig waar krijgt voor dit geld. 'Je ziet dat er nog steeds grote spelers op de Nederlandse markt opereren zonder licentie', zegt Van der Meide.
De VBNL wil daarom dat in de toekomst dat deze overtreders voor het toezicht gaan betalen. De DNB zou boetes moeten innen waarmee de handhaving door de autoriteit gefinancierd zou kunnen worden.