Al in 2016 ging er een handhavingsmoratorium op de huidige wet in. Inmiddels zijn we zes jaar verder en is er nog steeds nauwelijks handhaving. Volgens Ewout Irrgang van de Algemene Rekenkamer ligt dat aan meerdere problemen. 'Het begon allemaal met dat handhavingsverbod van één jaar in 2016, dat alleen voor opdrachtgevers was. Opdrachtnemers mochten gewoon worden gecontroleerd. Vervolgens werd dat verbod verlengd en verlengd en met uitzondering van een paar kleine verruimingen om bij opdrachtgevers te kunnen handhaven, zien we in de praktijk dat de Belastingdienst eigenlijk niet kan handhaven bij schijnzelfstandigheid.'
Beperkend
Zo noemt Irrgang het niet kunnen handhaven bij de opdrachtgever zeer beperkend. 'Maar dat is niet het enige probleem. Het onderscheid tussen wie een werknemer is of wie een zzp'er is, is vaak lastig te maken. Ook heeft de Belastingdienst allerlei capaciteitsproblemen en het speelt natuurlijk ook dat het fiscaal aantrekkelijk is om zzp'er te zijn.' Volgens Irrgang geldt dat niet alleen voor zelfstandigen, maar ook voor werkgevers. 'Die hoeven bijvoorbeeld niet mee te betalen aan de pensioenopbouw van een werknemer, er is geen ontslagbescherming, ze hoeven niet door te betalen bij ziekte, noem maar op. Dat versterkt elkaar allemaal.'
Lees ook | FNV wil overheid dwingen te handhaven tegen schijnzelfstandigheid
Nederland telt nu meer dan een miljoen zelfstandigen in Nederland en dat heeft een duidelijk effect op de pensioenpot. Het kabinet heeft dan duidelijke adviezen ontvangen vanuit de commissie-Borstlap over hoe die regulering van de arbeidsmarkt kan worden vernieuwd, maar de effectiviteit van die adviezen wordt betwijfeld door Irrgang. 'Het zijn adviezen, en wat wij in beeld brengen is de uitvoeringspraktijk, waar al zes jaar niet gehandhaafd wordt bij de opdrachtgever. En dan is dit de praktijk die je ziet, met allerlei risico's voor de belastingmoraal. Als er nu niet echt iets gaat veranderen, gaat dit door. Met toenemende risico's ook.'
Niet simpel
Volgens Irrgang is de oplossing niet zo simpel. 'Het is nu niet een kwestie van zeggen van 'ga maar handhaven bij de opdrachtgevers', stelt hij. 'Want dat is maar één onderdeel van de oplossing, niet dé oplossing. Dat zeggen ze van de Belastingdienst zelf ook. Handhaving bij opdrachtgevers kan stapsgewijs worden geïntroduceerd, maar kijk ook eens naar andere onderdelen van het probleem. Je moet uiteindelijk met een oplossing komen die uitvoerbaar is voor de Belastingdienst, dus doe ook een goede uitvoeringstoets als je denkt een goede oplossing voor het probleem te hebben.'