Wel denkt luchtvaartexpert Joris Melkert van de TU Delft dat de verontschuldigingen een begin zijn. 'Er is natuurlijk het een en ander misgegaan, dus als er iemand sorry zegt is dat gewoon netjes. Dat heeft Benschop ook netjes gedaan, maar het belangrijkste is nu dat er gewerkt gaat worden aan een oplossing. In de zomer willen we natuurlijk niet in dezelfde ellende terechtkomen. Voor die tijd moet het opgelost zijn.'
Lees ook | Excuses van Schiphol-topman Benschop voor problemen meivakantie
Melkert krijgt bijval van luchtvaarteconoom Eric Pels van de Vrije Universiteit Amsterdam. 'Een excuus is een erkenning dat er iets niet helemaal in orde is, maar aan de andere kant: wat hebben de bonden aan een excuus? Er moeten stappen worden gezet, daar wachten de bonden op.'
Arbeidsomstandigheden
Volgens Melkert zijn de problemen rondom arbeidsomstandigheden van grondpersoneel niet typisch Nederlands. 'Het werk is natuurlijk door de hele wereld hetzelfde. Beveiliging en bagageafhandeling zijn ontzettend zware beroepen. Je moet de hele tijd met koffers zeulen. Het is nergens wezenlijk anders, want we gebruiken allemaal dezelfde vliegtuigen met dezelfde krappe ruimtes waar men in moet kruipen. De bagagebanden zijn ook min of meer van hetzelfde type. Maar wat ook overal geldt is dat we allemaal graag voor een lage prijs willen vliegen, en dat zet druk op de kosten en dus druk op de salarissen. Dus de ticketprijzen zullen waarschijnlijk wel omhoog gaan. Al is het maar omdat de brandstofprijzen fors gestegen zijn, die moeten ook verrekend worden.'
Lees ook | Reisbranche bang voor Schiphol-chaos in zomervakantie: 'Snelle oplossing is er niet'
Volgens Melkert is het ook belangrijk om te blijven realiseren dat het niet goed gaat met de luchtvaartsector. 'De luchtvaart zit nog steeds in een zware crisis', stelt hij. 'Er is niet zomaar een marge beschikbaar om dit zomaar even te betalen. Daarom zal dit in de ticketprijs terugkomen.'
Onverwachts
Hoewel de krapte op de arbeidsmarkt buiten de macht van Schiphol ligt - de meeste sectoren in Nederland hebben er immers last van - is de drukte op Schiphol in de meivakantie niet onverwachts. 'Maar je kunt je ook afvragen of Schiphol degene is die de lasten van die enorme druk moet dragen', betoogt Pels. 'Er wordt nu gezegd dat er meer vaste contracten moeten komen, maar dat zou iedereen wel willen. Maar voor hoeveel uren worden die contracten dan afgesloten?'
Lees ook | Luchtvaartbranche om tafel met Schiphol over miljoenenschade
Ook stelt Pels de vraag wat dat personeel buiten de piektijden moet doen. 'Dat gaat dan ook een probleem worden. En het is niet alleen Schiphol dat met personeelstekorten zit. Ook de marechaussee en de toeleveranciers van Schiphol kampen met problemen, dus het probleem is niet zomaar opgelost als Schiphol de knip trekt en de mensen meer gaat betalen.'
Kleine marges
Pels is het tevens eens dat de luchtvaarteconomie zeer kwetsbaar is, zeker ook in verband met de kleine marges. 'Zo zijn er toeristenmaatschappijen, of low-cost maatschappijen waarvan men standaard zegt dat die passagiers met een lage betalingsbereidheid aantrekken', stelt Pels. 'Daarover kun je discussiëren, maar de concurrentie is daar heel hevig. Iedereen wil de passagiers, en dat leidt tot lage prijzen. Daarbij komt nog dat maatschappijen als KLM heel erg afhankelijk zijn van overstappende passagiers - zoals Lufthansa, British Airways, Air France, noem maar op. Dus de concurrentie voor die passagiers is nog veel heviger. Dat betekent dat de prijzen lager moeten zijn om de passagiers binnen te halen, en als de prijzen laag zijn heb je niet zoveel marge om goede winsten te boeken of om personeel beter te betalen.'
Afscheid?
Maar, wat is de houdbaarheid van de huidige luchtvaarteconomie als die kleine marges dus te klein blijken om grondpersoneel fatsoenlijk te betalen? Volgens Melkert is het een mogelijkheid om het gehele model te herzien, al zitten daar flink wat haken en ogen aan. 'Het is wel zo dat de hele wereld aan hetzelfde model vasthangt, het geldt namelijk voor alle andere luchthavens. Dat betekent dat je er niet zo snel vanaf komt, dus ik denk dat het bij dit model zal blijven en daar moet je de grenzen van opzoeken. En de hoge brandstofprijzen gelden voor iedereen in de wereld, dus daar hoef je niet op te concurreren.'
Lees ook | Schiphol ontkent wilde staking beveiliging
En het gaat dan niet alleen om de grenzen van het personeel. 'Het zal bij alle partijen aankomen', stelt Melkert. 'Bij de mensen die het ticket kopen, want wat zijn zij bereid te betalen of zelfs meer te betalen voor een ticket? Wat kun je dan realistisch bieden aan salaris, en hoe zit het met de airlines? Wat kunnen zij in hun operaties behalen om geen verlies te lijden? Dat is al jaren een vrij marginaal model. In de pre-coronatijd verdienden luchtvaartmaatschappijen wereldwijd gezien minder dan een tientje op een vliegticket. Een hele dunne marge, dus men moest het hebben van hele hoge omzetten. De bewegingsruimte is gewoon heel erg beperkt.'