Trekjes van het Kremlin
‘We hebben een lijst gemaakt van vijftig landen waar de mensenrechten ernstig onder druk staan of waar een zwaar gewapend conflict plaatsvindt. Het zijn veel landen met trekjes van het Kremlin in Rusland. Het leveren van wapens aan deze landen levert een heel groot risico op: wapens kunnen misbruikt worden en mensen kunnen onderdrukt worden', stelt PAX-onderzoeker Cor Oudes.
Vergunningsplicht
Bedrijven die wapens of wapensystemen willen exporteren moeten volgens Oudes altijd een vergunning aanvragen bij de overheid. Maar niet alle landen nemen deze vergunningsplicht serieus. ‘Nederland is heel zorgvuldig met bijvoorbeeld wapenleveranties aan Saoedi-Arabië. Andere landen zijn daar veel ruimer in. Deze Europese banken beleggen in Amerikaanse, Franse en Italiaanse bedrijven en als we kijken naar die wapenleveranties, dan gaan heel veel wapens naar landen waar het risico op misbruik groot is.’
Bedrijven moeten daarom volgens Oudes zorgvuldiger nagelopen worden. Dat gebeurt nu niet altijd. 'Bedrijven moeten worden nagelopen op dit soort risico's. Banken moeten in gesprek gaan met bedrijven en wapenfabrikanten die wapensystemen leveren aan hoogrisico-landen. Aan deze bedrijven moeten ze ook niet financieren.’
Oorlog in Oekraïne
Net als andere onderzoeken heeft ook dit PAX-onderzoek veel tijd gekost. ‘De data in het rapport is gebaseerd op gegevens uit 2020. Gegevens zijn nog wel accuraat, maar je kunt niet goed zien wat bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne heeft betekend voor financiële instellingen. Je ziet wel dat het gesprek aan het kantelen is. Een paar jaar geleden moest je nog uitleggen waarom je in een wapenfabrikant investeerde, we zien nu dat het omdraait', aldus Oudes.
Volg de laatste ontwikkelingen van de oorlog in dit liveblog
87,7 miljard
In totaal staken de onderzochte banken 87,7 miljard euro in wapenproducenten als Boeing, Airbus, General Electric (GE), Lockheed Martin en Northrop Grumman. BNP Paribas had leningen aan elf van die bedrijven verstrekt ter waarde van 16 miljard euro. ING leende geld aan twee wapenproducenten.
Airbus verkocht straaljagers aan Saoedi-Arabië en anti-scheepsraketten aan de Verenigde Arabische Emiraten. GE bouwt en onderhoudt vliegtuigmotoren voor de luchtmacht van Saoedi-Arabië. Dat land is al jaren betrokken bij de oorlog in Jemen, benadrukt PAX. Die oorlog heeft naar schatting van een VN-organisatie inmiddels aan 380.000 mensen het leven gekost. Ook ING investeert in deze twee bedrijven.
De meeste banken hebben wel beleid waarbij ze de risico's van de wapenhandel erkennen. Die verhinderen in de beste gevallen echter alleen leningen voor specifieke wapentransacties, stelt PAX. Algemene leningen aan wapenfabrikanten zijn wel gewoon mogelijk. PAX roept banken op om hun beleid aan te scherpen en wapenfabrikanten minder vaak te financieren.
Lees ook | 'Steeds lastiger voor Nederland om wapens aan Oekraïne te leveren'