Twee jaar geleden maakte crypto zijn entree in het Nederlandse voetbal toen het Rotterdamse bedrijf Knaken een sponsorcontract tekende met Sparta. Elke keer dat Sparta scoorde werd de ploeg hiervoor beloond met een bepaalde hoeveelheid bitcoin. ‘Het werd toen gezien als een gimmick’, vertelt directeur Ronald Jonkers. Sparta beleefde zijn beste seizoen in meer dan 25 jaar en de bitcoin ging zeven keer over de kop. Op de laatste speeldag van het seizoen had Sparta zo bijna twee ton verdiend. ‘Toen hadden we iedereens aandacht natuurlijk.’
Lees ook | Ajax liet cryptosponsor al na twee maanden vallen voor betere deal
Goudkoorts is voorbij
Een periode van goudkoorts volgde. In het jaar daarop sloten minstens acht Eredivisieclubs sponsordeals met cryptobedrijven. Bij de helft hiervan - Feyenoord, Sparta, AZ en PSV - werd een deel van het sponsorgeld uitbetaald in bitcoin. AZ, partner van Bitcoin Meester, beloofde zelfs de crypto-inkomsten tot 2024 niet in te wisselen voor euro’s vanwege het ‘vertrouwen in de toekomst van bitcoin’ dat de club had. Fortuna Sittard lanceerde een ‘fantoken’ en FC Twente ging in zee met cryptomunt Floki.
Een jaar later zijn veel van deze projecten in zwaar weer terecht gekomen. Floki verloor 90% van zijn waarde sinds het sponsorcontract met Twente werd gesloten. De fantoken van Fortuna is nog maar een derde waard van de introductieprijs, en alle sponsoring in bitcoin is in waarde gehalveerd sinds het begin van vorig seizoen. Voor supporters van de clubs zijn grote verliezen realistisch, als ze zijn ingestapt na de deals van hun clubs.
Fantoken brengt tonnen op, maar ook ‘minder clubgevoel’
De crash van de fantoken van Fortuna Sittard lijkt het pijnlijkst, omdat het waardeverlies hier niet geleden wordt door de clubs maar door de kopers, vaak supporters. Fortuna Sittard verkocht binnen iets meer dan twee uur 100.000 fantokens voor 1,50 euro per stuk. Inmiddels heeft de club het aantal uitgebrachte tokens verdubbeld, terwijl de munt nog maar 0,50 cent waard is. Supporters die op het begin instapten hebben dus nog maar een derde van de initiële waarde over.
Wie een fantoken koopt mag meestemmen over ‘clubzaken’, zoals het design van het middencirkeldoek of de spelerbus. Bepaald geen halszaken, en dat is expres, zegt Fortuna-woordvoerder Jurjen van Geel. ‘We zijn toch huiverig om grote beslissingen uit handen te geven aan fantokenhouders’, zegt Van Geel. ‘Er zitten ook buitenlandse investeerders tussen en die hebben toch minder clubgevoel’.
De munt wordt uitgegeven door het in Malta gevestigde Socios, dat geen licentie heeft om op de Nederlandse cryptomarkt te opereren. Vorige maand kreeg cryptobeurs Binance hiervoor een boete van 3,3 miljoen euro van De Nederlandsche Bank. Woordvoerder Van Geel laat weten dat de club ondanks de recente crash achter de deal staat. ‘Ups en downs horen gewoon bij de cryptomarkt.’
Cryptosponsor FC Twente vergeleken met pyramidespel
Ook blijken supporters niet altijd enthousiast te zijn over sponsordeals met cryptobedrijven. FC Twente ging december vorig jaar in zee met Floki, een schimmige munt vernoemd naar de hond van Tesla-baas Elon Musk. Deze deal kwam het voetbalteam meteen al op de nodige kritiek te staan. De supportersvereniging sprak zich tegen de deal uit en de munt werd onder meer in het FD vergeleken met een piramidespel. De munt zette na de sponsordeal een daling in die nu lijkt uitgevlakt op zo’n 10% van de oorspronkelijke waarde.
NFT's PSV
Dat het lastige tijden zijn voor voetbalclubs in de cryptowereld laat ook het NFT-project van PSV zien. De Eindhovenaren wilden 100 NFT's van de presentatie van het uitshirt weggeven. Mensen die een uitshirt kochten maakten daarbij kans op een stukje van die presentatie, uitgebracht via een NFT. Maar bijna twee maanden na de uitgifte zijn de digitale eigendomsbewijzen nog steeds niet allemaal weggegeven. De shirts bleken wel populair, maar slechts een tiental supporters heeft een gratis NFT verzilverd.
Wil je weten wat NFT's zijn? Onderaan het artikel lees je er meer over!
Soms loopt het ook gewoon helemaal fout voor voetbalclubs, zo ondervond FC Groningen. Eind 2020 ging het in zee met IQONIQ (IQQ), dat een 'fan engagement platform' beloofde. Daarbij werd ook een cryptomunt gelanceerd vanuit het Monegaskische bedrijf met een Nederlandse eigenaar. Maar die belofte werd veel te laat ingelost. Vervolgens crashte de cryptomunt van IQQ uiteindelijk ook. Niet veel later volgde het faillissement van het bedrijf, waardoor FC Groningen tienduizenden euro's misliep. Ook andere grote internationale sportteams, zoals Crystal Palace en Real Sociedad liepen veel geld mis door het faillissement.
Plannen voor fantokens in de koelkast
In het huidige klimaat lijkt het onwaarschijnlijk dat cryptoprojecten snel weer van de grond komen. Eerdere plannen van Ajax en Feyenoord om eigen muntjes uit te brengen, zoals ook topclubs PSG, FC Barcelona en Juventus deden, staan voorlopig on hold. ‘Op dit moment zijn fantokens niet aan de orde’, laat een Ajax-woordvoerder weten. Ook bij Feyenoord wordt na initieel enthousiasme terughoudender naar fantokens gekeken. Volgens cryptopartner Knaken speelt het gebrek aan succes dat Fortuna Sittard heeft ervaren een belangrijke rol bij het besluit de tijd te nemen. ‘Die fantoken heeft vooral de mensen die hem uitgaven namelijk wat opgeleverd', zegt Jonkers.
Sponsoring in bitcoin
Veel clubs lieten zich ook uitbetalen in bitcoin bij sponsordeals. Hoeveel de waardedaling van deze munt (62% verlies sinds een piek eind ‘21) de clubs heeft gekost is alleen bij AZ bekend. Hier bleek de deal vooral symbolisch: de club krijgt slechts een halve bitcoin (nu zo’n 11.000 euro) per jaar van partner Bitcoin Meester, zo laat een woordvoerder weten. Bij PSV wordt het sponsorcontract echter volledig uitbetaald in crypto in een deal die nog twee seizoenen loopt. Hoeveel geld hiermee gemoeid is, wil de club niet zeggen.
Leermoment voor voetbal
Volgens Knaken-directeur Jonkers is de huidige crisis deel van een natuurlijk proces waarbij de markt zich vernieuwt. ‘Als je kijkt naar de projecten die het nu zwaar hebben valt daar veel van te leren: ga niet met munten in zee, maar met bedrijven. Zorg dat er echt iets van waarde gemaakt wordt. Focus niet op snel rijk worden.’ Jonkers ziet echter nog steeds een gouden toekomst voor blockchainproducten in de voetbalwereld. Zijn bedrijf werkt bijvoorbeeld aan een ticketingsysteem waarbij clubs een percentage meepakken als een kaartje wordt doorverkocht. ‘Dit is nog maar het begin’, zegt Jonkers.
Wat is een NFT?
NFT betekent non-fungible token, wat eigenlijk inhoudt dat het een digitaal object is dat op de blockchain staat en dus niet vervangbaar is. Toch werken NFT's in veel gevallen anders. Het zijn vaak niet zozeer digitale objecten die je koopt, maar slechts een bonnetje dat je koopt. Op dat bonnetje staat vervolgens een link naar het digitale object. Nergens staat dan vastgelegd hoe het object eruit ziet en welke kenmerken het heeft.
NFT's kunnen gekocht en verkocht worden op grote handelsplaatsen, waar men met cryptovaluta, zoals ethereum, moet betalen. Daarover moeten vaak hoge kosten betaald worden. Ook gaat er vrijwel altijd geld naar de ontwikkelaar van de NFT's, als het product doorverkocht wordt. Dit gegeven maakt het weer interessant voor kunstenaars, die hierdoor altijd een vergoeding kunnen krijgen voor het werk dat ze hebben gemaakt.
Toch is er sprake van veel oplichting rondom NFT's. Door de grote hype die er is, ontstaan er veel projecten die ontwikkeld worden om snel geld mee te verdienen. Er vindt dan veel promotie op social media plaats voor een project, waardoor er een hype ontstaat en mensen snel erbij willen zijn. Als alle NFT's vervolgens zijn verkocht, laat het team vervolgens niks meer horen en worden de beloftes die zijn gedaan niet waargemaakt. De kopers blijven vervolgens achter met waardeloze NFT's.