Het is al langer bekend dat IT-projecten bij de overheid vaak moeizaam verlopen. AG Connect en Binnenlands Bestuur spreken over 2022 zelfs van een 'rampjaar' als het gaat om digitale projecten. 'De oorzaken liggen behoorlijk uiteen, maar we zien vooral veel complexiteit', zegt Sjoerd Hartholt die het onderzoek heeft gedaan.'
Vooral de tien grootste projecten lopen anders dan verwacht. Zij kennen ofwel een veel langere looptijd ofwel een veel hoger kostenplaatje dan verwacht. De vernieuwing van de ICT bij de Douane liep al zo'n 5 jaar vertraging op, evenals de invoering van een nieuw verkeersmanagementssysteem van Rijkswaterstaat. Dat project kost ook al meer dan 75 procent dan verwacht.
Omgevingswet
Een bekend en langlopend hoofdpijndossier is de Omgevingswet, dat het vergunningssysteem en de verdeling van openbare ruimte moet vernieuwen, zegt Hartholt. 'Hier zie je dat talloze systemen op elkaar aangesloten moeten worden, daarnaast moet heel veel informatie worden verwerkt en dat is moeilijk te realiseren.'
Om deze wet mogelijk te maken, is ook een Digitaal Stelsel Omgevingswet aangekondigd. De overschrijding van de kosten ligt inmiddels hoger dan de geraamde kosten van het project zelf, dat ook nog eens vijf jaar vertraging opliep.
Lees ook | De Jonge stelt omstreden Omgevingswet tóch uit
Uit de analyse blijkt dat IT-projecten in de meeste gevallen vertraagd zijn door tegenvallers binnen het project zelf. Een andere oorzaak die vaak genoemd wordt, is het tussentijds veranderen van de doelen en eisen van het project. 'De overheid drijft ook vaak de ambtenaren en de uitvoeringscapaciteit tot het uiterste', zegt Hartholt. 'Er worden wetten aangenomen waarbij dingen worden beloofd zonder dat wordt bedacht dat er ook IT-systemen aangepast moeten worden, bijvoorbeeld bij het aanpassen van belastingregels. Die aanpassingen moeten in een mum van tijd worden doorgevoerd, maar het levert vaak juist grote problemen en vertraging op en dat kost weer geld.'
Veel geld
Volgens Hartholt worden er in praktijk beloftes gedaan, maar wordt pas pas later gekeken of het allemaal haalbaar is. 'De Omgevingswet en de IT bij de Belastingdienst zijn bekende projecten waar ook in de Tweede Kamer veel over wordt gesproken, maar er zijn ook genoeg projecten waar je weinig over hoort en waarbij de vertraging toch wel behoorlijk is opgelopen. Daar hoor je dan weer niks over in de Kamer.
Dat is bijvoorbeeld het geval bij het C2000-project, bedoeld om de communicatie tussen de hulpdiensten te verbeteren. 'Dat loopt al sinds de jaren 90 en is nog steeds niet rond. Steeds meer geld ergens tegen aan smijten zorgt dus blijkbaar niet altijd voor succes.'
Lees ook | 'Groot tekort aan IT’ers kan dienstverlening overheid in gevaar brengen'
Het probleem ligt dan ook vooral bij overheid die veel te ambitieus lijkt, zegt Harthold. Eerder dan dat de toezichthouder AcICT (Adviescollege ICT-toetsing, red.), zijn werk niet zou doen. 'Er wordt extern echt wel getoetst, veel plannen worden ook teruggestuurd naar de tekentafel. De overheid zou dan ook vaker tegen de politiek moeten zeggen dat sommige plannen niet kunnen.'