Noem het een democratisch gevoel.
Maar toen Koning Willem-Alexander het woord ‘participatiesamenleving’ in de mond nam, dachten velen: te mooi om waar te zijn. Helemaal toen een zin later dat vermaledijde ‘verantwoordelijkheid nemen’ klonk. Toen wist men hoe laat het was.
Met ‘participeren’ bedoelt het kabinet vooral dat wij meer moeten participeren. De overheid trekt zich zogenaamd terug, maar vertelt ons wel hoe wij ons beter moeten gedragen op straffe van financiële sancties. ‘Participatiesamenleving’ klinkt dan meer als een zoetsappige marketingtruc dan als de aankondiging van een nieuwe burgerschapslente.
Het fundamentele probleem van die participatiesamenleving is namelijk dat burgers weliswaar graag iets over hebben voor de samenleving, maar wel met het gevoel daar iets over te hebben kunnen zeggen. Vroeger heette dat: no taxation without representation.
Maar vandaag is representatie niet meer genoeg. Hoe dieper de overheid ingrijpt in het dagelijks leven, des te kariger en absurder komt het hedendaagse burgerschap er uit te zien. Als de overheid werkelijk de mond vol heeft van ‘doe-democratie’ of ‘participatiesamenleving’, dan dient zij de burger meer werkelijke invloed te geven. Niet door hem of haar stadstuintjes te laten beginnen, maar kanalen te graven voor raadpleging. Eens in de zoveel tijd dat sukkeldrafje naar het stemhokje volstaat echt niet meer.
Nu is er slechts sprake van eenrichtingsverkeer: wij worden onder het mom van meedoen gedwongen onszelf te vernederen. Wij ondergaan het gedwee, zonder er zelf daadwerkelijk iets over te kunnen zeggen. Korfballen in de bijstand wordt serieus verdedigd door Rotterdamse wethouders, in Amsterdam wil de VVD taakgestraften uitdossen met hesjes waarop staat: ‘Ik werk voor de samenleving’; en, last but not least: staatssecretaris Klijnsma wil ambtenaren de mogelijkheid gegeven om sollicitanten hun bijstand voor drie maanden in te houden bij het dragen van foute kleding of vertonen van sociaal onaangepast gedrag.
Meer participeren prima, maar wel met inspraak. Bijvoorbeeld zoals de Vlaamse schrijver David van Reybroeck liet zien met het burgerinitiatief G1000. Zet mensen om tafels en laat ze praten over sprekende voorbeelden. Praten, luisteren en tot zinnige oordelen komen – en dat daar de politiek iets mee moet doen.
Zo moeilijk is dat toch niet, heren en dames politici: wat meer participeren met ons? Of durven jullie soms niet?
Gerard Drosterij
---
Gerard Drosterij is zelfstandig politicoloog. Hij schrijft regelmatig columns over de Nederlandse politiek en soms over iets anders. Al ziet hij zijn stukken als speldenprikken in een olifantenhuid, hij put vertrouwen uit het feit dat ook olifanten soms omkijken.
Volg hem op Twitter.