'Ministerie van Financiën en tabaksindustrie hebben gemeenschappelijk belang'

Volgens hoofdredacteur Marcel Metze van de Onderzoeksredactie Tabak lappen verschillende ministeries de regels omtrent het contact met de tabaksindustrie aan hun laars. 'Het contact is vooral met de ministeries van Infrastructuur en Milieu, Volksgezondheid, Economische Zaken en Financiën', vertelt Metze. 'In veel gevallen gaat het contact over regelgeving.' De Onderzoeksredactie Tabak is hier achter gekomen door een WOB-verzoek in te dienen. 'Een lastig en tijdrovend proces.'

Contact beperken

Volgens de hoofdredacteur is het belangrijkste contact met het ministerie van Financiën want daar gaat het over accijnzen en douaneactiviteiten. 'Het doel van ons onderzoek was om dit soort contacten te controleren', legt Metze uit. In 2003 is er namelijk een internationaal verdrag gesloten, ook door Nederland, dat stelt dat de contacten tussen tabaksindustrie en overheden zo beperkt mogelijk moeten zijn. 'Als die contacten er wel zijn, moet de overheid hier transparant over zijn.'

De Nederlandse overheid hield zich niet aan dit verdrag. Dat kwam aan het licht in 2013, na een eerder WOB-verzoek en een gang naar de rechter. Uiteindelijk heeft de Nederlandse overheid beterschap beloofd. 'Nu is het 2018 en blijkt dat er nog steeds niets is veranderd', verzucht hij.

Tactieken van de tabaksindustrie

De tabakslobby blijkt nog erg machtig te zijn in Den Haag. Metze weet precies hoe die lobby werkt. 'We hebben een strategiedocument toegespeeld gekregen van de grootste tabaksfabrikant Philip Morris. Daarin staat dat ze zo min mogelijk willen praten met politici en ambtenaren op volksgezondheid, maar dat ze het via het ministerie van Financiën proberen want dan hebben ze een gemeenschappelijk belang: namelijk de accijnzen.'

'Daarnaast zetten ze heel erg in op vertragingstactieken', vertelt de hoofdredacteur. De tabaksindustrie weet dat roken in een negatief daglicht staat, dus elke verandering is voor hen een verslechtering. Die vertragingstactieken werken. 'Zo hebben ze het voor elkaar gekregen dat het verbod op het uitstallen van rookwaar vertraagt is voor supermarkten naar 2020 en voor pompstations naar 2022.'

De Onderzoeksredactie Tabak is een project van, en wordt gefinancierd door, de Vereniging Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG). De redactie is een journalistiek platform dat onderzoek doet naar de tabaksindustrie en het rookbeleid van de overheid.

Reactie ministerie van Financiën en Economische Zaken

Een woordvoerder van het ministerie van Financiën stelt dat alle vijfentwintig ontmoetingen die niet gemeld zijn door het ministerie allemaal ontmoetingen waren tussen de tabaksindustrie en de douane. Het ging dan om het terugdringen van illegale sigaretten. De woordvoerder erkent dat deze ontmoetingen openbaar gemaakt hadden moeten worden.

Het ministerie van Economische Zaken heeft zeven ontmoetingen niet gemeld en ook daar heeft een woordvoerder een verklaring voor. Zo waren vier van de ontmoetingen van voor de meldingsplicht. Verder was één ontmoeting geen ontmoeting maar een interne memo waarin juist werd uitgelegd dat ontmoetingen voortaan gemeld moeten worden. De laatste twee ontmoetingen zijn doorgestuurd naar het ministerie van Volksgezondheid en de ambtenaren waren er van overtuigt dat dit voldoende was. Ook het ministerie van Economische Zaken belooft beterschap.

Krijn Schramade van de Onderzoeksredactie Tabak houdt in een reactie vol dat de zeven door het ministerie genoemde ontmoetingen alle in 2017 plaatsvonden.