Communicatief is een 'dringend mondkapjesadvies' waardeloos, zegt Bas van den Putte, hoogleraar gezondheidscommunicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Wat nu cruciaal is, is een uitleg over het waaróm van zo'n verplichting. 'De cijfers laten ook zien dat maar 46 procent denkt dat een mondkapje helpt. Het kabinet zal echt moeten uitleggen waarom het nuttig is. In die zin is een advies heel zwak: als je echt denkt dat het helpt, moet je het verplicht stellen.'
Meer dan simpele uitwerking
Volgens Van den Putte moet het kabinet met meer komen dan alleen maar een uitwerking van het advies. De zorg van het OMT dat mensen met een mondkapje zich minder veilig gaan gedragen, bijvoorbeeld door minder dan anderhalve meter afstand te houden, blijkt ongegrond, zegt hij. 'Dat is in een paar landen onderzocht en daar is geen enkel bewijs voor gevonden. Mensen kunnen zich wel veiliger gaan voelen, maar met hun gedrag doet het weinig.'
Luister terug | Jaap Jansen | Het mondkapje
Het gevolg van een nog altijd wat vrijblijvend 'dringend advies' is dat je nog altijd een flinke tweedeling houdt. Terwijl 69 procent van de mensen volgens het RIVM zich wel kan vinden in een lokale mondkapjesplicht. 'Dat is vanuit het standpunt van het kabinet wel positief en je kunt verwachten dat het nog wel iets is gestegen. Dat zie je ook aan het onderzoek: er is sinds juni een langzaam stijgende lijn.'
Eindhoven
Burgemeester Jorritsma van Eindhoven had het liefst een landelijke plicht gehad, maar snapt de bezwaren. 'Ik zou het graag afdwingbaar hebben, maar ik zie ook dat er best juridische haken en ogen aan zitten. Het gaat primair om gedragsbeïnvloeding: je kunt niet achter elke maatregel ook weer een mannetje of vrouwtje zetten dat het gaat handhaven. Ik tel mijn zegeningen, ik heb mij de afgelopen weken zeer beijverd voor een landelijk gebod in de publieke ruimte.'
Jorritsma is in ieder geval blij met de beweging die nu eindelijk op gang is gekomen om een landelijk dringend advies uit te vaardigen. 'Tot nu toe betrof het de regio's Noord- en Zuid-Holland en ik heb me daar bij aangesloten. De handhaafbaarheid en de afdwingbaarheid is heel moeilijk als wat bij jou geldt twintig kilometer verderop niet geldt. Dat is weinig te verkiezen, dat is niet uit te leggen.'
Luister terug | Mondkapjes in het hele land
Wettelijk instructierecht
Dat het geen wettelijke verplichting is, hoeft geen heel groot probleem te zijn, zegt arbeidsrechtadvocaat Maarten van Gelderen. 'Werkgevers die te maken hebben met publiek in een toegankelijk vrije ruimte kunnen het advies overnemen. Die hebben een wettelijk instructierecht, waar mee hij voorschriften en instructies kan uitvaardigen als het te maken heeft met hoe er binnen een bedrijf gewerkt wordt.'
Dat een mondkapjesverplichting ingrijpend kan zijn voor het publiek is een feit, zegt Van Gelderen. Toch zul je ook als werknemer een dergelijke instructie moeten naleven. 'Alleen als er hele bijzondere omstandigheden zijn, bijvoorbeeld vanwege astma-klachten, kan ik me er nog iets bij voorstellen dat je uitgezonderd wordt. Zo schuif je inderdaad wel de hete aardappel door naar de werkgevers. En zodra een werkgever het advies ter harte neemt, gaat het om een werkinstructie.'
Luister terug | Jaap Jansen | Het mondkapje
Lees ook | Mondkapjes in het hele land