Als secretaris-generaal was Italianer verantwoordelijk voor onder andere het organiseren van wekelijkse vergadering van de commissie. Maar zijn rol groeide met de invloed en macht van de Commissie mee.
Toch blijft Italianer nuchter over zijn rol: 'Ik ben maar een klein radertje in het grote geheel. Maar ik ben bijvoorbeeld betrokken geweest bij de euro. Ik heb in de jaren '80 zitten uitgerekend wat de voor- en nadelen van de euro zouden kunnen zijn. Zo ben ik betrokken geweest bij het verdrag van Maastricht en de daadwerkelijke invoering van de munt.'
Daarna was hij betrokken bij eerste uitbreiding van Europa in 2004. 'Dat was voor mij een heel belangrijk moment want ons continent is natuurlijk historisch en cultuur gezien een continent en kunstmatig verdeeld door het IJzeren Gordijn. Om dat bij elkaar te brengen vind ik nog steeds heel belangrijk verworvenheden die we hebben. Ik heb veel beleefd in ruim dertig jaar.'
Geen Nederlandse vertegenwoordiger
Met het vertrek van Alexander Italianer hoeven we als Nederland niet bang te zijn dat we invloed verliezen in Brussel. 'Ik ben een Europees ambtenaar, dus ik zit niet er niet als vertegenwoordiger van Nederland. Maar als Nederlander denk je natuurlijk op een bepaalde manier, ik weet dat we zuinig met de centjes moeten omspringen en ik wil graag dingen efficiënt doen. Die mentaliteit draag ik met mij mee.'
'Ik heb de afgelopen twee jaar gewerkt aan het stroomlijnen van de interne organisatie binnen de commissie, bijvoorbeeld door betere regelgeving. Dat zijn het soort zaken waar je als Nederlander graag mee bezig bent, dus op die manier is mijn Nederlanderschap toch een beetje vertaald in wat we binnen de Europese Commissie doen.'
De Europese Commissie heeft nog steeds rol van initiatiefnemer. Het Europees Parlement en raad van ministers hebben wel steeds meer een rol als medewetgever. 'We zijn nu toegegroeid naar een redelijk democratisch systeem in Europa.'
Er kan nog wel wat worden verbeterd in de transparantie en het vertalen naar de nationale publieke discussie van wat er allemaal in Europa gebeurt, zegt Italianer. Burgers moeten nog directer worden betrokken bij de EU: 'We doen er wel veel aan om het proces doorzichtiger te maken naar de burger.'
Europa kampt nog met veel uitdagingen, zoals de onvermijdelijke Brexit. 'Het is een omgekeerde vorm van integratie, zoals het proberen om een omelet uit elkaar te halen. Dat is niet zo eenvoudig. Brexit zal hoe we het ook wenden of keren een negatieve uitwerking hebben. Nederland zal er ook getroffen door worden, maar we proberen het in goede banen te leiden.'