Conflict VS-Iran escaleert verder
Esmail Ghaani, de opvolger van de Iraanse generaal Soleimani, wil Amerika verdrijven uit het Midden- Oosten. Dat zei hij vóór de begrafenis van zijn voorganger. Duizenden mensen rouwen in de Iraanse hoofdstad Teheran om de legerleider die vrijdag in Bagdad werd gedood bij een Amerikaanse luchtaanval.
Luister ook | Blunder defensie VS zaait verwarring troepen Irak
Als het aan het Iraakse parlement ligt vertrekken alle buitenlandse militairen uit het land. Ondertussen is het nog wachten op de wraakactie van Iran tegen de VS en zijn bondgenoten en trekt Iran zich nog verder terug uit het atoomakkoord. Een situatie waar niemand wat mee opschiet, erkent buitenlandcommentator Bernard Hammelburg. 'De Iraniërs én de Iraki's zeggen dat de VS al oorlogshandelingen heeft verricht door bombardementen en de moord op Soleimani.'
Luister ook | VS doodt Iraanse generaal-majoor in luchtaanval
Iran dreigt nu definitief de stekker uit het atoomakkoord te trekken. En dat terwijl het Westen nog geen drie weken geleden een serieuze kans had om daar iets te bereiken, zegt Hammelburg. 'De regering kwam onder druk van zijn eigen bevolking. Door die moord en alles wat er de laatste dagen is gebeurd, is dat effect in één keer weg. 'Iedereen staat weer achter de mullahs. Ik vrees dat Iran met zo'n dreigement bloedserieus moet worden genomen. Het is niet zomaar taal, ze menen het echt en ze kunnen het zich veroorloven.'
President Donald Trump dreigt met sancties tegen Irak als dat land alle Amerikaanse militairen het land uitzet. Het Iraakse parlement stemde gisteren in met het wegsturen van alle buitenlandse troepen die zijn aangesloten bij de door de VS geleide coalitie tegen IS. Trump wil dat Irak dan de kosten van de Amerikaanse vliegbasis daar terugbetaalt. Iran leeft de in 2015 afgesproken limieten niet langer na. Het land zegt de deal weer na te zullen leven als de sancties worden opgeheven.
Luister ook | Boekestijn en De Wijk: De wraak van Soleimani
Prettig duidelijk
Het terugtrekken uit de atoomdeal lijkt een middel van Iran te zijn om Europa verder onder druk te zetten. Europa wil juist vasthouden aan de deal met Iran, maar voor veel Amerikanen is de 'stoere' houding van Donald Trump prettig duidelijk, zegt Amerika-correspondent Jan Postma. 'Maar de spanningen in de VS lopen ook op. Het land is heel bang voor vergelding; zo'n zestig Amerikaanse Iraniërs hadden moeite om het land weer in te komen. De Amerikaanse grensbewaking ontkent het, maar er komen steeds meer berichten binnen.'
They attacked us, & we hit back. If they attack again, which I would strongly advise them not to do, we will hit them harder than they have ever been hit before! https://t.co/qI5RfWsSCH
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) January 5, 2020
Terroristenleider
De belangen zijn duidelijk, zegt VVD-Kamerlid Sven Koopmans: geen oorlog, ophouden met bombardementen en zorgen dat we de situatie weer veilig kunnen krijgen 'Soleimani was een terroristenleider, maar het is nu niet de taak om elkaar te overtreffen met dreigementen en wilde woorden, m aar om te kijken wat we gezamenlijk kunnen doen. Iran is ook niet dom en erkent zijn belangen. Ze hebben nog niet gezegd dat ze het atoomakkoord echt opzeggen. En dat is misschien een achterdeurtje. Laten we vooral ons hoofd koel houden en geen paniekuitspraken doen.'
Ondanks de onrust in de regio gaat de deelname van Nederland aan een missie in de Perzische Golf vooralsnog gewoon door. Eind deze maand gaat een marineschip naar de Straat van Hormuz en Koopmans ziet vooralsnog geen reden om dat alsnog te dwarsbomen. 'Het is bedoeld om de spanningen te verminderen. Als je ziet dat die spanningen oplopen, is dat misschien extra nodig. Maar je moet wel altijd oppassen dat je je niet in een live oorlogsactie begeeft.'
Luister ook | 'Ongekende actie VS in Iran is wél te begrijpen'
Er zíjn optimisten die in de verklaring van de Iraanse minister Mohammad Zarif ruimte zien, zegt Europaverslaggever Jesse Pinster. 'Ze blijven nog wel meewerken met de controles van het Internationaal Atoom Agentschap. En ze voegen daar nog aan toe dat ze een stap terug kunnen doen als de Amerikaanse sancties verdwijnen. Dat lijkt op dit moment heel erg wishful thinking, maar áls er nog ruimte is om de nucleaire deal te redden, zit het in die paar zinnen die Iran naar buiten bracht.'
Ook Sico van der Meer, kernwapendeskundige van Instituut Clingendael, heeft nog niet alle moed opgegeven. Vooral Europa zal dan wel over de brug moeten komen, zegt hij. 'Eigenlijk is die stap van Iran dus niet onverwacht. Toevallig valt het nu samen met de oplopende spanningen, maar de deal is er nog steeds, al is 'ie bijna dood. Iran wil deze deal nu niet echt opzeggen. Juist als Europa er eerst uitstapt, kunnen ze in de regio volhouden dat zij de good guys zijn.'
