Luister ook | Malta helpt Chinezen aan spionage hotspot in Brussel
Corruptie en politieke beïnvloeding
Er is natuurlijk al jaren discussie over Polen en Hongarije waar de rechterlijke macht van staatswege onder druk staat, het Kamerlid wil Malta, Bulgarije en Roemenië aan het lijstje toevoegen. 'Het ene land heeft meer last van politieke beïnvloeding, het andere van corruptie, Malta heeft ze allebei', zegt hij.
In Polen is de aantasting van de rechterlijke macht politiek gedreven: 'Het zijn de politici die de rechterlijke macht onder controle willen brengen. Rechters uit andere landen erkennen daardoor de Poolse rechtspraak niet meer als onafhankelijk en dat is een slechte zaak'. Europa heeft immers een interne markt, en grensoverschrijdende geschillen worden beslecht via de eigen rechtspraak. Die moet dan wél onafhankelijk zijn.
Luister ook | Te koop: EU-burgerschap
Beerput Malta
Ook in Malta ziet Omtzigt veel politieke bemoeienis en corruptie. Zo'n ernstig verzwakte rechtsstaat levert drie gevaren op: aantasting van het functioneren van de EU, aantasting van de geloofwaardigheid van de EU en het ontstaan van criminele hubs - malafide industrieën vestigen zich in de regel immers in het zwakste land. 'Dat is in een aantal gevallen Malta geweest. Zo heeft de Maltese toezichthouder nooit onderzoek gedaan naar de Panama Papers, en krijg je ook geen antwoord waarom. Als je louche zaken hebt, heb je meteen een plek waar je dat kunt doen. En omdat we die interne markt hebben, kun je als bank meteen een vestiging in Nederland openen.'
Luister ook | Proces rond moord journalist van start
Het lek van de EU
Omtzigt wijst erop dat criminele bedrijven zich gemakkelijk in de EU kunnen vestigen en veroordeelde personen eenvoudig een Maltees paspoort kunnen kopen - en zich zo een toegang tot de Unie kunnen verschaffen: 'Als ze in Malta paspoorten verkopen, kun je met dat paspoort in Nederland gaan wonen. Zo hebben een aantal mensen paspoorten gekregen die in landen als Israël en de VS - functionerende rechtsstaten - tot tientallen jaren veroordeeld zijn. Aan dat soort mensen wil je geen paspoorten verkopen'. Omtzigt zegt zijn hart vast te houden voor de gokindustrie op Malta.
Luister ook | De Wereld: Maffiastaat Malta
Artikel 7 - de papieren tijger
Gevraagd wat de EU effectief kan doen tegen de erosie van de rechtsstaat in lidstaten wijst Omtzigt naar Artikel 7 in het Verdrag waarmee lidstaten het stemrecht van een staat kunnen opschorten. Vervelend is alleen dat Artikel 7 alleen van kracht wordt bij een unanieme stemming minus één. 'Polen en Hongarije hebben al met elkaar afgesproken dat ze niet zullen accepteren dat één van beide in de eindfase van Artikel 7 belandt'.
Geld als hefboom
Een andere, misschien wél effectieve hefboom, is de nieuwe MFK, de meerjarenbegroting. Daarin kan worden afgesproken dat landen die de rechtsstaat ondermijnen EU-gelden onthouden kan worden. 'Voor de meerjarenbegroting kun je voorwaarden stellen aan uitbetaling van Europese gelden, en dat kan volgens mij met een gekwalificeerde meerderheid van twee derde van de stemmen, dat hoeft niet per se met unanimiteit'. De nieuwe meerjarenbegroting zal in 2021 gepresenteerd worden.
Beluister hier de hele uitzending van Boekestijn en de Wijk De Staat van de Unie