Er zijn natuurlijk duidelijke gevallen waarin steekpenningen zijn betaald om een opdracht binnen te halen. Maar er is ook een grijs gebied, waarin je als ondernemer niet meteen in de gaten hebt dat je er met boter en suiker ingaat. Bijvoorbeeld als een douanebeambte geld voor een niet-bestaande milieuvergunning vraagt voor je vrachtwagen vol bederfelijke waar, en dat geld zelf in zijn zak steekt. Het alternatief is dat je vrachtwagen drie dagen stilstaat. Wat doe je dan?
Lees ook | Nederland zwak in corruptiebestrijding
Vooral kleinere bedrijven zijn vaak aangewezen op hun eigen morele kompas, omdat een complience-afdeling vaak ontbreekt, zegt Paul Hulshof, director Integriteit bij KPMG. 'Het gaat er uiteindelijk om om twijfels naar elkaar kenbaar te maken. Het is echt een klassiek dilemma. Ga er als ondernemer maar eens voorstaan, zeker nu de financiële druk voor veel organisaties nog wel eens hoog is.'
Juist voor dit soort dilemma's ontwikkelde KPMG een 'dilemm-app', vooral om het bewustzijn over dilemma's rond integriteit te vergroten. 'De kern van integriteit zit juist in dat grijze gebied. We willen mensen juist zelf na laten denken over allerlei casuïstiek, van corruptie tot omgang met vertrouwelijke informatie, privacy en omgangsvormen. We hebben deze app nu opengezet in het kader van de week van de integriteit.'
Ondergeschoven kindje
Nederland doet het als land best goed in de anti-corruptielijstjes, zegt Marijke Wolfs, directeur van de Nederlandse afdeling van de International Chamber of Commerce, met een relatief lage corruptie. Maar zodra we de grens overgaan is het bewustzijn van corruptie ook redelijk laag. 'We zijn daar opnieuw voor op de vingers getikt. 'Anti-corruptie is in het maatschappelijk verantwoord ondernemen een ondergeschoven kindje.'
Probleem is onder meer dat corruptie vaak behoorlijk onzichtbaar, waardoor de verschijningsvormen vaak vrij ongewis zijn voor bedrijven, zegt Wolfs. 'Het is zeker de vraag hoe je er zelf in staat als bedrijf, maar ook de anticorruptiewetgeving wordt internationaal steeds strenger en ook de handhaving is fors opgeschroefd, met name door de Amerikanen. Daarom is het juist belangrijk dat ook de Verenigde Naties anti-corruptiewetgeving hebben.'
Te veel risico
Als er geen fatsoenlijke due diligence is gepleegd, kunnen zomaar allerlei corrupte geldstromen omgaan in een stichting. En juist bij dat soort schimmige aspecten lopen Nederlandse ondernemers te veel risico. Volgens de International Chamber of Commerce heeft de overheid de morele en juridische verplichting om ondernemers hiervoor te behoeden: Economische Zaken bevordert actief internationaal zakendoen zonder voorlichting of waarschuwing te geven over de risico's.
Luister terug | Ask me Anything | Corruptie bij internationaal zakendoen
In 2001 tekende ook Nederland het anticorruptieverdrag van de OESO, zonder vervolgens werkelijke stappen te zetten om ondernemers daarbij te helpen. In 2012 constateerde de OESO al dat Nederland te weinig doet om corruptie te bestrijden en nu komt de organisatie tot dezelfde conclusie.
