'Dit is een geweldig moment voor dit land. We hebben onze vrijheid in eigen handen. Het is aan ons om hier het beste van te maken', zei Boris Johnson vijf jaar geleden nadat bekend werd dat Brexit een feit is.
Personeelstekorten
Vijf jaar later wordt de balans opgemaakt. Voor groentekwekers is het er niet makkelijker op geworden. Door Brexit is het veel moeilijker voor Europeanen om naar het Verenigd Koninkrijk te gaan. Een groentekweker vertelt dat de balans tussen vraag en aanbod, als het gaat om werk, scheef is. Vorige week ging een bestelling aardbeien niet door omdat hij niemand had die de aardbeien wilde plukken. De Britten zoeken naar dertigduizend plukkers, honderdduizend man horeca-personeel en dertienduizend vrachtwagenchauffeurs.
'Als ik wist dat de overheid aan Brexit was begonnen zonder gedegen plan, had ik het nooit ondersteund', zegt een Britse distributeur. Toch is hij een uitzondering. De meeste Britten zijn niet van gedachten veranderd. Een economie die decennia draaide op arbeid van goedkope buitenlandse werknemers moet nu gaan investeren door onder andere de lonen te verhogen. Brexit kan het Verenigd Koninkrijk productiever maken, zeggen velen.
Internationale betrekkingen
Internationale relaties zijn ook veranderd. Brexit heeft de afgelopen jaren de drang naar onafhankelijkheid onder de Schotten versterkt, én het heeft de status ondermijnd van de Britsgezinde Noord-Ieren. De vechtscheiding over naleving en uitwerking van Johnson's Brexit-akkoord zal nog jaren duren. Londen zal Brussel verwijten extreem te zijn terwijl Brussel Londen zal herinneren aan de keuze die het vijf jaar geleden maakte.
Brexit is nog lang niet uitgespeeld, maar de Britten willen er niet meer over horen. Wat de kiezers betreft is Brexit geen overweldigend succes, maar ook geen onoverkomelijke ramp. Brexit is een feit.