Rijke Russen met belangen in Nederland ontwijken massaal sancties
Rijke Russen met belangen in Nederland ontwijken massaal de Westerse sancties, zeggen verschillende experts op gebied van sancties tegen BNR. Dat kan omdat ze bijvoorbeeld vlak voor de oorlog snel hun belangen in bedrijven hebben verkleind zodat ze geen meerderheidsaandeelhouder meer zijn. Dat maakt het ingewikkelder om te kijken of sancties ook tegen die bedrijven moeten gelden. Onder Europees sanctierecht moet namelijk gekeken worden of de Rus, ondanks dat hij of zij geen meerderheidsbelang meer heeft, nog wel zeggenschap kan uitoefenen op het bedrijf.
Een firma wordt als iemands eigendom gezien wanneer deze persoon over een meerderheidsbelang beschikt, vertelt advocaat Sebastiaan Bennink bij BenninkAmar Advocaten. 'Maar onder Europees sanctierecht moet ook worden gekeken of de gesanctioneerde partij zeggenschap kan uitoefenen op het niet-gesanctioneerde bedrijf, zelfs wanneer het bedrijf niet meer in eigendom is van de die persoon.'
'Tegoeden en economische middelen die toebehoren aan, eigendom zijn, óf onder zeggenschap staan van een gesanctioneerde partij moeten bevroren worden’, zegt Bennink. Verschillende Russen hebben echter voorafgaand aan de oorlog in Oekraïne, vermoedelijk nadat ze zijn ingelicht door het Kremlin, hun belangen in bedrijven nog vóór ingang van de sancties verkleind of zijn afgetreden als bestuurders van die bedrijven.
Dat wil volgens Bennink overigens niet zeggen dat financiële instituties daar machteloos tegenover staan. Russisch geld zou alsnog bevroren kunnen worden als kan worden bewezen dat iemand zeggenschap over het bedrijf heeft.
Lees ook | 'Betalen leningen voor Rusland een puzzel'
Handvatten voor juristen
Volgens Bennink biedt de Europese Commissie handvatten voor juristen om zeggenschap aan te tonen, maar die noemt hij onduidelijk. 'Dat is een complexe feitelijke analyse, waarbij meerdere criteria worden meegewogen. De EU biedt wel guidance maar deze levert niet in alle gevallen de gewenste duidelijkheid', aldus Bennink. Voor het bedrijfsleven en de financiële wereld zou aanvullende begeleiding vanuit de EU als zeer welkom worden ervaren.
Sanctielijst
Cedric Ryngaert, hoogleraar internationaal recht, herkent zich in Benninks betoog. 'Als je een meerderheid van de aandelen bezit, wordt het bedrijf gelijkgesteld aan de persoon. Staat die op een sanctielijst, dan gelden de sancties ook voor het bedrijf. Gesanctioneerde personen zullen alle middelen aanwenden om dat te voorkomen.'
Ryngaert maakt zich zorgen over 'de weinig transparante financiële constructies die al vrij gebruikelijk zijn in deze sector, waardoor je niet altijd kan achterhalen wie precies die eigenaar is van een bankrekening of onderneming'. 'Dus je hebt eigenlijk een Rus die zich gaat verstoppen achter andere personen of identiteiten die zelf niet op de sanctielijst staan.'
'Het is strafbaar'
Advocaat Heleen over de Linden, gepromoveerd op eerdere Europese sancties tegen Rusland, stelt dat het tijd wordt om het faciliteren van sanctie-omzeiling strafrechtelijk te vervolgen. 'Het bedenken van een constructie waarmee je buiten de sanctieregeling valt, bijvoorbeeld door het belang in een bedrijf te verminderen, is strafbaar.' Tegelijkertijd realiseert Over de Linden zich dat handhaving gebrekkig is: tot dusver blijft het overtreden van sanctiewetgeving grotendeels onbestraft.
Hoop op cultuurverandering
Bennink onderschrijft het gebrek aan handhaving en vestigt om die reden ook zijn hoop op de cultuurverandering die het Nederlandse bedrijfsleven momenteel doormaakt. 'Bedrijven zijn zich steeds meer bewust van de verantwoordelijkheid die zij hebben om de compliance op het gebied van sanctieregelgeving op orde te krijgen en de Russische staat niet verder te assisteren. Dat is echt veranderd sinds de oorlog in Oekraïne.'
Volg ons liveblog voor de jongste ontwikkelingen in de oorlog in Oekraïne
