Volg hier het liveblog van BNR over de laatste ontwikkelingen rondom Oekraïne
VN-tribunaal
In zijn speech voor de VN-Veiligheidsraad riep de Oekraïense president Zelenski op tot een tribunaal zoals in Nuremberg werd gehouden voor het vervolgen van de kopstukken uit het Duitse nazi-regime. Dit is in de geschiedenis meerdere keren gebeurd. Het meest succesvolle voorbeeld hiervan is het Joegoslavië-tribunaal dat alle kopstukken uit de oorlog in de Balkan wist op te sporen en naar Den haag wist te brengen voor vervolging. Ook de Amerikaanse president Joe Biden riep na het zien van de beelden uit Boetsja op tot een oorlogstribunaal.
In de praktijk is dit een uiterst onwaarschijnlijke optie. Rusland heeft een veto in de Veiligheidsraad en zal tegen zo'n tribunaal stemmen net zoals het in 2015 deed toen Maleisië een voorstel indiende voor een VN-tribunaal om de daders van de ramp met de MH17 te vervolgen.
Lees ook | Zelenski haalt uit naar VN: 'Werd tijd dat iemand dit gewoon allemaal eens zegt'
Internationaal Strafhof
Dan is er het Internationaal Strafhof in Den Haag, een permanent gerechtshof om oorlogsmisdaden te veroordelen. Volgens het internationale recht is het met opzet vermoorden van burgers een oorlogsmisdaad.
Op verzoek van 41 lidstaten is het Strafhof begin maart een onderzoek begonnen naar oorlogsmisdaden in Oekraïne. Hoewel de Verenigde Staten geen lid zijn, hebben ze wel medewerking aan het Strafhof toegezegd.
In een persconferentie gaf de Amerikaanse Nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan aan dat de VS naar vier soorten bronnen van bewijs voor oorlogsmisdaden kijken. 'Informatie van inlichtingendiensten uit Amerikaanse en van bondgenoten, wat Oekraïners zelf hebben gezien op de grond, internationale organisaties zoals de VN en interviews van wereldwijde onafhankelijke media.'
Luister ook | BNR De Wereld: Vriend Mark en Slager Poetin
Minister van Justitie Yeşilgöz-Zegerius heeft toegezegd dat Nederlandse experts van het Openbaar Ministerie en de Politie waar mogelijk hun kennis en ervaring zullen delen om het onderzoek van het Internationaal Strafhof te steunen. Ook zal Nederland een financiële bijdrage leveren aan de onderzoeken.
Begin maart kondigde de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa al aan een missie naar Oekraïne te sturen om 'feiten en omstandigheden vast te stellen van mogelijke zaken van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.'
In Oekraïne zijn verder vijftig onderzoekers onder leiding van de Oekraïense hoofdaanklager bezig met het verzamelen van bewijs van oorlogsmisdaden. Meerdere landen waaronder de VS ondersteunen Oekraïne in hoe dit het beste kan worden gedaan.
Een probleem bij deze vorm van vervolging is dat Rusland geen lid is van het Internationaal Strafhof. Oekraïne ook niet, maar het land werkt nauw samen met het strafhof.
Lees ook | HRW: Russen martelden inwoners van Izjoem
Internationaal Gerechtshof
Een andere optie is het Internationale Gerechtshof, ook wel het Vredespaleis genoemd. Dit is het hoogste juridische orgaan van de Verenigde Naties. Al aan het begin van de Russische invasie heeft Oekraïne hier een zaak aangespannen. Op 16 maart oordeelde het Gerechtshof dat Rusland zijn militaire acties in Oekraïne moet stoppen, dit heeft Rusland tot nu toe genegeerd. Oekraïne heeft aangekondigd de laatste wreedheden in Boetsja aan deze zaak toe te voegen, de vraag is of dit iets uitmaakt omdat Rusland de uitkomst van de zaak toch al negeert.
Lees ook | Opinie Bernard Hammelburg: Boetsja
Duitsland
Dan is er ook nog de hoofdaanklager in Karlsruhe, in Duitsland. Op 8 maart kwam naar buiten dat er in Duitsland ook een onderzoek wordt gestart naar oorlogsmisdaden in Oekraïne. In het onderzoek wordt ook specifiek gekeken naar commandostructuren en bevelhebbers. Het onderzoek kwam op gang na de eerste berichten over Russisch gebruik van verboden clusterbommen.
Hoewel het hier gaat om de Duitse hoofdaanklager, is het niet de eerste keer dat er in Karlsruhe een internationale zaak wordt opgepakt. Hij doet ook onderzoek naar de oorlog in Syrië en de wandaden van IS. In januari veroordeelde een Duitse rechter een Syrische oud-kolonel tot levenslang vanwege misdaden tegen de menselijkheid uitgevoerd in een gevangenis in Damascus.
Ook de Spaanse officier van justitie heeft begin maart aangekondigd dat het een onderzoek is gestart naar 'serieuze overtredingen van internationaal recht door Rusland in Oekraïne.'
Lees ook | 'Rusland heeft 1000 Wagner-huurlingen in Oekraïne'
Zelfs als er voldoende bewijs kan worden gevonden, dat duidelijk kan worden vastgesteld dat Russen verantwoordelijk waren en dat het in opdracht was van president Poetin of een van zijn generaals én een rechtszaak zal worden gestart door een van de bovenstaande partijen, dan is het uiterst onzeker of er daadwerkelijk een Rus in de rechtszaal zal verschijnen. Rusland levert namelijk geen staatsburgers uit.
Bij het Joegoslavië tribunaal kwamen er allerlei special forces en ingewikkelde militaire operaties aan te pas om een deel van de verdachten te arresteren. Daarnaast gaf een deel van de verdachten zich vrijwillig over. Dat lijkt gezien de moeizame rechtsgang rondom de MH17 een onwaarschijnlijk scenario. Een ander scenario is dat de verdachten worden gearresteerd als ze voet zetten in een van de landen die lid zijn van bijvoorbeeld het Internationaal Strafhof. Hoewel er dus verschillende onderzoeken zijn gestart, belooft het een lange weg te worden tot een daadwerkelijke rechtszaak.