Lees ook | We moeten ons voorbereiden dat China gaat proberen Taiwan in te nemen
Geheime veiligheidsovereenkomst
China en de Salomonseilanden hebben een veiligheidsovereenkomst met elkaar getekend die weliswaar geheim is, maar waarvan het concept vorige maand op sociale media uitlekte. De ontwerpovereenkomst bevatte bepalingen die China toestonden om 'bezoeken per schip te brengen aan de Salomonseilanden, daar logistieke bevoorradingen uit te voeren en daar tussenlandingen en overgangen te houden'.
De hoge Amerikaanse delegatie waar naast Kritenbrink ook de coördinator voor Indo-Pacifische aangelegenheden van de Nationale Veiligheidsraad, Kurt Campbell, aan deelnam, arriveerde vrijdag op de Salomonseilanden voor besprekingen met premier Manasseh Sogavare. Onderwerp van gesprek was de geheime overeenkomst die de premier volgens Beijing drie dagen eerder met China had gesloten.
Lees ook | China's ontembare militaire ambities
Stevige lobby
Over die overeenkomst is veel te doen. De in maart uitgelekte ontwerpversie deed alle alarmbellen in Australië en Nieuw-Zeeland afgaan en leidde tot een intensieve lobbygolf door de VS en Australië. Beide landen zijn bevreesd voor de uitbreiding van China's militaire bereik in de Indo-Pacific. De druk vanuit Australië en Nieuw-Zeeland heeft premier Manasseh Sogavare niet op andere gedachten kunnen brengen. Het kabinet van de Salomonseilanden verklaarde donderdag dat ambtenaren 'elementen van een bilateraal kader voor veiligheidssamenwerking' met China hebben geparafeerd. Het bureau zei dat de regering met alle partners zal blijven samenwerken 'aan een veilige natie waar alle mensen vreedzaam naast elkaar kunnen bestaan'.
Woordvoerder Wang Wenbin van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken, omschreef de overeenkomst als 'onberispelijk'. 'De overeenkomst komt de sociale stabiliteit en de duurzame veiligheid van de Salomonseilanden en het gemeenschappelijk belang van de regionale landen ten goede,' zei hij. De dag erna arriveerde de Amerikaanse delegatie, rijkelijk te laat dus.
Lees ook | De strijd om de Indo-Pacific
Amerikaanse zorgen
Gevraagd of de Amerikaanse delegatie tijdens de gesprekken met premier Sogavare om inzage in de overeenkomst had gevraagd, antwoordde Kritenbrink dat het 'duidelijk is dat slechts een handjevol mensen in een zeer kleine kring deze overeenkomst hebben gezien.' De onderminister voegde eraan toe dat het zorgwekkend was dat Sogavare publiekelijk had verklaard dat hij 'de details alleen met toestemming van China zou delen'. Wat overigens weer tot protesten in eigen land leidde. Parlementsleden van de Salomonseilanden hebben inmiddels de premier opgeroepen om de tekst openbaar te maken.
Kritenbrink leverde felle kritiek op wat hij 'het totale gebrek aan transparantie achter deze overeenkomst' noemt. Hij zei ook dat andere landen in de Stille Oceaan en 'vrienden op de Salomonseilanden' ook bezorgd waren dat de overeenkomst achter gesloten deuren tot stand was gekomen. Voor het overige zei Kritenbrink dat de ontmoeting met de premier constructief en openhartig was en dat de VS bezorgdheid heeft geuit over de veiligheidsovereenkomst.
Lees ook | Japan oefent met VS én Frankrijk
Waarschuwing
'We wilden onze vrienden op de Solomons duidelijk maken wat onze zorgen zijn,' zei Kritenbrink. 'Premier Sogavare gaf aan dat de overeenkomst die zij hebben gesloten volgens de Salomonseilanden uitsluitend binnenlandse implicaties heeft. Maar wij hebben duidelijk gemaakt dat de overeenkomst gevolgen kan hebben voor de regionale veiligheid, niet alleen voor onszelf, maar ook voor bondgenoten en partners in de hele regio.'
Dinsdag herhaalde Kritenbrink dat de VS bereid zijn in de regio op te treden als China een militaire basis zou vestigen. 'Natuurlijk respecteren wij de soevereiniteit van de Salomonseilanden, maar wij willen hen ook laten weten dat als er stappen worden ondernomen om een de facto permanente militaire aanwezigheid, machtsprojectiemogelijkheden of een militaire installatie te vestigen, wij ons grote zorgen zullen maken, en dat wij vanzelfsprekend op die zorgen zullen reageren', zei hij. Ook het Witte Huis zelf onderstreepte te zullen ingrijpen als dat nodig zou zijn. In een persbericht verklaarde het Witte Huis het volgende:
If steps are taken to establish a de facto permanent military presence, power-projection capabilities, or a military installation, the delegation noted that the United States would then have significant concerns and respond accordingly.
Lees ook | Spanningen tussen China en Japan om eilandengroep nemen toe
Rode lijn
Eerder verklaarde de Australische premier Scott Morrison dat een Chinese militaire basis op de eilandengroep wat hem betreft 'de rode lijn' is. Zijn minister van Defensie Peter Dutton liet er tijdens een toespraak op Anzac Day evenmin gras over groeien toen hij verklaarde dat Australië zich moet voorbereiden op oorlog en dat dat China 'op dit moment een zeer doelbewuste koers volgt'.
Dat zijn geen loze woorden, niet alleen liggen de Salomonseilanden slechts 2000 kilometer verwijderd van Australië, ze vormen een belangrijk strategisch punt in de Stille Oceaan. Zo liggen ze pal aan de scheepvaartroutes van Australië en Nieuw-Zeeland tot in Azië. De aanwezigheid van Chinese marineschepen hier zou in militair opzicht de Australische defensie op achterstand zetten. In geval van een conflict zou China de aanvoerlijnen van en naar Australië eenvoudig kunnen afsnijden.
Lees ook | VS, VK en Australië sluiten militair pact
Miljoenenflirt
De flirt tussen het machtige Beijing en het 650.000 inwoners tellende armlastige eilandenrijk begon in alle ernst in 2019 toen de Salomonseilanden de vriendschappelijke banden met Taiwan inruilden voor diplomatieke betrekkingen met en financiële steun van China. En aansluiting op het China's mondiale economische troetelkind: Belt Road Initiative, de Nieuwe Zijderoute. In de praktijk betekent dat Chinese miljoeneninvesteringen, training, opleiding en uitrusting voor leger en politie, én concessies aan Chinese bedrijven om infrastructuur aan te leggen. En in geval van de Salomonseilanden betekent het ook carte blanche voor de Chinese marine om naar eigen goeddunken aan te meren in de territoriale wateren van de Salomonseilanden.
Saillant detail: sinds februari worden Chinese investeringen, infrastructuur en burgers beschermd door Chinese politiemensen, inlichtingenspecialisten en militairen. En president Sogavare mag ze laten assisteren bij 'de handhaving van sociale stabiliteit’, wat hem niet slecht uitkomt. De Salomonseilanden zijn politiek instabiel, enkele jaren geleden bevond het eilandenstaatje zich nog op de rand van een burgeroorlog.