De sociaaldemocraten van de SPD, de grootste oppositiepartij, verliezen flink en gaan van 31,2 procent in 2017 naar nu 26,7 procent. De Groenen krijgen 18,2 procent, de rechts-populistische AfD 5,4 procent, de liberale FDP halveert ruim van 12,6 naar 5,9 procent. De opkomst was met 55,5 procent historisch laag.
Nieuwe coalitie
De huidige coalitie van CDU en FDP onder leiding van deelstaatpremier Hendrik Wüst houdt bij deze uitslag geen stand. De uitslag leidt namelijk tot de volgende zetelverdeling in het deelstaatparlement: CDU 76 zetels, SPD 56, De Groenen 39, AfD 12 en FDP 12. Voor de vorming van een nieuwe coalitie zal Wüst dan ook in gesprek moeten met De Groenen of de SPD, nu huidig coalitiepartner FDP nagenoeg gehalveerd is.
'Het is een enorme klap voor wat de 'stoplichtcoalitie' wordt genoemd', zegt onderzoeker Hanco Jurgens van het Duitsland Instituut.
‘Bondskanselier Scholz heeft duidelijk minder vertrouwen en geen steun in Noordrijn-Westfalen. De Groenen zijn daarentegen enorm versterkt en de liberalen hebben voor de derde keer op rij verloren bij een deelstaatverkiezing. Ze zijn nu zelfs gehalveerd.' Dat betekent volgens de onderzoeker een dreigende chaos bij de liberalen. ‘Ze moeten zich gaan profileren en het beleid veranderen, maar dat lukt niet zo goed. De voortekenen voor de coalitie in Berlijn zijn dus niet heel erg goed', aldus Jurgens.
Grote winnaars
De Groenen zijn de grote winnaars van de verkiezingen in Noordrijn-Westfalen. Met Mona Neubaur als topkandidaat verdrievoudigen zij zich van 6 naar 18,2 procent. Zonder hen zal er geen regering in Noordrijn-Westfalen kunnen worden gevormd, tenzij de CDU en SPD een brede middencoalitie vormen, wat niet in de lijn der verwachting ligt. Het goede verkiezingsresultaat van De Groenen zou ook te danken zijn aan de hoge waardering van Groenen-ministers Robert Habeck en Annalena Baerbock in Berlijn, stelt de krant Die Tagesschau.
Jurgens denkt dat ook. 'Robert Habeck en Annalena Baerbock zijn voortdurend in het nieuws. Ze bespreken het economische beleid en de olieboycot en ze willen een snelle energietransitie. Ook lopen ze vooraan bij de discussie over Oekraïne. Scholz is voortdurend aan het twijfelen of Duitsland nu wel of niet zware wapens moet leveren, en dat twijfelen is waarschijnlijk afgestraft'.
Lees ook | Duitse minister van Buitenlandse Zaken in Oekraïne
Grootste deelstaat
De stembusgang in de aan Nederland grenzende regio wordt in Duitsland gezien als de belangrijkste van dit jaar. Met bijna 18 miljoen inwoners is Noordrijn-Westfalen de grootste deelstaat van het land. Ongeveer 13,2 miljoen mensen mogen er stemmen. Er was een nek-aan-nekrace verwacht tussen de SPD, die landelijke aan de macht is, en de regionaal regerende CDU. Dat daarvan geen sprake is, wordt algemeen gezien als een nederlaag voor kanselier Olaf Scholz van de SPD.
Noordrijn-Westfalen was lange tijd een sociaaldemocratisch bolwerk, maar de SPD zit er sinds 2017 in de oppositie, net als van 2005 tot 2010. De CDU werd bij de vorige stembusgang de grootste partij en mocht de deelstaatpremier leveren. Anders dan in Sleeswijk-Holstein, waar eerder deze maand verkiezingen waren, kan de CDU nu niet profiteren van een populaire premier. Wüst werd in oktober benoemd vanwege het vertrek van Armin Laschet. Laschet ging naar het parlement in Berlijn, nadat hij bij de landelijke verkiezingen teleurstelde als kanselierskandidaat.
De deelstaatverkiezingen van zondag waren de op een na laatste van dit jaar. Eind maart won de SPD de absolute meerderheid in Saarland en verwees de CDU, die 23 jaar aan de macht was, naar de oppositiebanken. De CDU boekte in Sleeswijk-Holstein, waar de partij al regeerde, een grote verkiezingswinst ten koste van de SPD. De laatste stemming is in oktober in het aan Nederland grenzende Nedersaksen.
'Gunstige uitslag voor Nederland'
Voor Nederland is deze uitslag volgens de onderzoeker van het Duitsland Instituut gunstig. 'De CDU is traditioneel de partij die oog heeft voor de kleine landen. In dit geval gaat het om een heel vergelijkbaar buurland, het is eigenlijk even groot als Nederland. (...) Hendrik Wüst is ook al op bezoek geweest en de contacten met premier Mark Rutte zijn belangrijk. Dus voor Nederland is dit denk ik toch een goede uitslag.'
Lees ook | Verkiezingen Noordrijn-Westfalen: Nek-aan-nekrace tussen CDU en SPD