Brussel en Londen waren in 2019 overeengekomen dat Noord-Ierland gedeeltelijk binnen de douane-unie van de EU zou blijven door de handelsregels van de interne markt deels te blijven volgen. Op die manier kan er zonder grenscontroles handel tussen Ierland en Noord-Ierland gedreven worden. Geen grenscontroles (lees: geen harde grens, red.) op het Ierse vasteland was een belangrijk onderdeel van het Paasakkoord dat een einde maakte aan de bloedige burgeroorlog in Noord-Ierland. Een modus operandi werd gevonden door een harde grens in de Ierse Zee te trekken, tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk.
De grenscontroles vinden sindsdien plaats in Noord-Ierse havens, maar de Britse regering wil nu die grenscontroles afschaffen op goederen die verscheept worden naar Noord-Ierland en alleen daar verkocht worden. Dit maakte de Britse Buitenlandminister Liz Truss bekend in het Lagerhuis. Om te voorkomen dat goederen toch de EU worden binnengesmokkeld, komen er hogere boetes op het smokkelen van handelswaar vanuit Noord-Ierland naar de EU.
Ook wil Truss andere btw-regels voor Noord-Ierland. De Noord-Ieren kunnen nu niet profiteren van lagere btw-tarieven op apparatuur om de woning te verduurzamen omdat dat in strijd is met EU-belastingregels. Volgens Truss is de nieuwe wet nodig omdat veel producten uit Schotland, Engeland of Wales door alle grenscontroles veel later of helemaal niet aan in Noord-Ierse winkels. Door alle inherente administratie zijn die producten bovendien duurder geworden.
Veel Noord-Ieren, en met name de pro-Britse unionisten, voelen zich daardoor gedegradeerd tot tweederangsburgers in hun eigen land. En om de zaken nog wat gecompliceerder te maken verloor de Noord-Ierse unionistische DUP (de politieke partij die bij het Verenigd Koninkrijk wil blijven) de Noord-Ierse verkiezingen. Die verkiezingen werden met een overweldigende meerderheid gewonnen door de pro-Ierse nationalisten, Sinn Féin, de partij die hereniging met Ierland nastreeft en die vroeger gold als de politieke tak van de IRA.
De DUP zegt alleen nog maar meewerken aan een nieuwe regering als de handelssituatie tussen Noord-Ierland de rest van het Verenigd Koninkrijk verandert. Zonder medewerking van de DUP kan er geen nieuwe regering gevormd worden: krachtens het Goedevrijdagakkoord uit 1998 moet Noord-Ierland bestuurd worden door zowel pro-Ierse nationalisten als de pro-Britse unionisten.
Buitenlandminister Truss zei dat er 'binnen enkele weken' een concreet wetsvoorstel moet komen, 'maar we hopen dat we er samen met de EU uit komen om het protocol zo aan te passen dat het beter werkt.'