Etnisch Servische inwoners in Kosovo gebruiken hun Servische nummerplaten van voor de onafhankelijkheid van Kosovo in 2008, dat wilde de Kosovaarse regering nu veranderen. 'Die kentekendiscussie staat symbool voor de onafhankelijkheid van Kosovo. Daar is Servië het niet mee eens. Sinds 2008 is die onafhankelijkheid nog steeds niet goed geregeld. En dat kan ook niet, want het draait om grenzen', legt Europa-verslaggever Geert Jan Hahn uit. 'Servië zegt dat de grens tussen Servië en Kosovo een binnengrens is, en Kosovo stelt dat het een buitengrens is, omdat het een eigen land is.'
In het Noorden van Kosovo vormen ongeveer 50.000 Serviërs de meerderheid van de bevolking. 'Daar speelt de discussie of ze nou bij Servië willen horen, of dat ze helemaal niks met Kosovo te maken willen hebben? Kosovo wordt namelijk vooral bewoond door Albanezen.'
Servië verplicht automobilisten uit Kosovo al jaren de letters 'RKS' op hun kenteken af te plakken. De Kosovaren wilden Serviërs met gelijke munt terugbetalen, door een speciaal reisdocument voor reizigers uit Servië in het leven te roepen. 'Wat er eigenlijk speelt is dat die grens nog steeds niet goed geregeld is, en dat informatie niet goed is. Want als je een nieuw kenteken moet aanschaffen, betekent het niet direct dat je jezelf een Kosovaar moet noemen', zo legt Hahn uit.
Verkiezingen voeren spanningen op
Onder druk van de EU en de VS De nummerbordkwestie is overigens in de tussentijd uitgesteld met een maand, onder druk van de EU en de Verenigde Staten. Pas per september hoeven de inwoners een nieuw nummerbord te gebruiken. 'Het is niet van de baan. Want op dit moment worden er nog stickertjes geplakt op de oude nummerborden om het wel goed weer te geven. En de vraag is hoe Servië hier vervolgens op gaat reageren', blikt Hahn vooruit.
Thijs Reuten, Europarlementariër voor de PvdA, maakt zich zorgen. Reuten was afgelopen jaar bij de verkiezingen in Kosovo nog waarnemer en ziet dat de spanningen vaker aanwezig zijn. 'De spanning wordt opgevoerd vlak voor verkiezingen, dat zie je altijd. Zeker als er iets te winnen valt.'
Grotere angsten voor Bosnië
Dan is er nog onrust in Bosnië tussen de twee deelrepublieken: de Bosnische Federatie waar Bosniërs en Kroaten wonen en de Republika Srpska waar Serviërs wonen. 'Daar heb je de Bosnisch-Servische president Dodik, die al jaren dreigt met het afscheiden van het Servische deel van het land', zegt Hahn. De Europaverslaggever legt uit dat de omslachtige staatkundige constructie van Bosnië zo is gemaakt om de vrede tussen de verschillende etnische groepen te bewaren.
'Er zijn mensen die zeggen dat Dodik nauwe banden heeft met Vucic van Servië, met Orban in Hongarije en met Poetin in Rusland. Dus het wordt als een conflict gezien met mogelijk geopolitieke gevolgen', is de uitleg van de Europa-verslaggever.
Toch denkt Hahn dat de gevolgen zullen meevallen op de Balkan. 'Door de oorlog in Oekraïne hebben we altijd de angst dat er een oorlog kan uitbreken, maar ik denk dat het eerder meevalt dan tegenvalt met wat ons op de Balkan te wachten staat.'
'Bewust aangewakkerde spanning'
Reuten denkt er hetzelfde over en ziet daarbovenop dat het beeld teveel bepaald wordt door 'ondemocratische en autocratische krachten in Servië, en de nationalistische leiders in Bosnië. Zij hebben allemaal belangen in aanloop naar de verkiezingen in oktober in Bosnië. We laten ons te veel meeslepen in bewust aangewakkerde spanning. Wij moeten juist, ook als EU en alle lidstaten, de democratische krachten ondersteunen', vindt de PvdA'er.
'We moeten aandringen op oplossingen en de conflicten dempen. Heel veel mensen in Kosovo, maar ook in Bosnië-Herzegovina willen gewoon een beter leven en aankunnen op een rechtsstaat waar instituties onafhankelijk zijn.' Toch is Reuten positief gesteld. 'Mede door de stabilisatiemacht die we hebben in Bosnië en Kosovo, is het een behoorlijke garantie dat het niet uit de hand gaat lopen.'