Afgelopen vrijdag maakte de staatsgreep van Traoré een einde aan het bewind van luitenant-kolonel Paul-Henri Sandaogo Damiba, die zelf in januari ook via een coup Burkina Faso's hoogste ambt wist te verwerven. Traoré beschuldigde zijn voorganger ervan niet in staat te zijn af te rekenen met het toenemende geweld door islamitische extremisten. Internationaal is de staatsgreep veroordeeld, Traoré heeft nu beloofd 'alle strijdkrachten in te zetten om zich opnieuw te richten op het veiligheidsvraagstuk en het herstel van de integriteit van het grondgebied'.
Lees ook | Voormalig VN-gezant Koenders over vertrek uit Mali: 'Je kan Sahel niet verlaten'
Exit Elysée, enter Kremlin
Analisten en westerse mogendheden vrezen dat Traoré daartoe de hulp van Moskou zal inroepen. Het straatarme Burkina Faso kampt sinds 2015 met dodelijk geweld van jihadistische groeperingen die gelieerd zijn aan Islamitische Staat en Al Qaida, wat geresulteerd heeft in duizenden doden en twee miljoen vluchtelingen. Buitenlandse hulp is dan ook meer dan welkom, en Moskou is meer dan bereid om die te leveren nu oud-kolonisator Frankrijk steeds meer uit de gratie is geraakt bij haar toenmalige overzeese gebiedsdelen.
Dit weekeinde was de Franse ambassade in hoofdstad Ouagadougou het doelwit van woedende demonstranten die, getooid met Russische vlaggen, prikkeldraadversperringen omlaag haalden, met stenen gooiden en brand stichtten. In Bobo-Dioulasso, de op een na grootste stad van Burkina Faso, viel een menigte een Frans cultureel centrum aan.
Lees ook | Macron tourt in Afrika, maar Lavrov ook
Mali herhaald
De vrees bestaat dat zich in Burkina Faso hetzelfde scenario gaat ontrollen als in buurland Mali waar het regime vorig jaar het Russische huurlingenleger Wagner Group inhuurde om islamitische extremisten te bestrijden. Ook Mali beleefde in kort tijdsbestek twee staatsgrepen waarna de relatie met Frankrijk ernstig verslechterde. De omvangrijke aanwezigheid van militairen uit Frankrijk en de EU werd versneld afgebouwd, het leeuwendeel ervan verhuisde naar buurland Niger. Het geweld in Mali is toegenomen.
Lees ook | Niger nieuwe militaire hub Frankrijk en Europa
Met lede ogen en toenemende ongerustheid zien waarnemers en westerse mogendheden een toenemende invloed van het Kremlin in Afrika, die in de regel voorafgegaan wordt door de Wagner-groep. Deze paramilitairen zijn inmiddels in een zestal Afrikaanse landen actief waaronder Libië, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Soedan, Mali en Burkina Faso. Ook zijn de huurlingen actief in Syrië en Oekraïne, in beide landen hebben ze een stevig track record op het gebied van mensenrechtenschendingen.
In juli zei generaal Stephen Townsend, de vertrekkende commandant van het US Africa Command, aan verslaggevers dat Wagner weliswaar zijn inzet in Libië had verminderd om 'agenten te verplaatsen om in Oekraïne te vechten', maar dat de groep niet hetzelfde had gedaan in Mali, waar vermoedelijk zo'n 700 Wagner-strijders actief zijn.
Goed voorbereid
Het heeft er alles schijn van dat de Russische aanwezigheid in Burkina Faso al maandenlang werd voorbereid, zowel met sociale media als met straatprotesten. Zo zag een Reuters-verslaggever enkele uren na de coup al de eerste verbrandingen van Franse vlaggen en demonstranten met borden waarop stond te lezen: 'Samen zeggen we nee tegen Frankrijk'. Een demonstrant verklaarde tegenover Reuters: 'Vandaag vraagt het Burkinese volk de steun van Rusland om hen te begeleiden in deze hevige strijd die ons is opgelegd'. Andere demonstranten eisen samenwerking met Rusland en het vertrek van oud-dictator Damiba en Frankrijk.
Ten minste drie afzonderlijke video's die online werden gedeeld, toonden militairen die op gepantserde voertuigen reden en met Russische vlaggen zwaaiden, terwijl de menigte 'Rusland, Rusland!' scandeerde.
Lees ook | Poetins kozakken heten Wagner
Social mediacampagne
Een westerse functionaris in de Sahel verklaarde tegenover The Guardian dat de afgezette Damiba aanvankelijk hooggeplaatste militairen had beloofd Rusland om hulp te zullen vragen, maar dat hij daar, eenmaal aan de macht gekomen, vanaf zag. En dat dat kwaad bloed zette bij Damiba's critici - en uiteraard bij de Russen. Eerder dit jaar ontdekten onderzoekers van het Digital Forensic Research Lab van de Atlantic Council dat pro-Russische inhoud zich in de maanden voor de militaire coup van januari 2022 in Burkina Faso had verspreid op West-Afrikaanse sociale mediaplatforms en dat de online steun voor Moskou sindsdien gestaag was toegenomen. Verschillende sites stonden zeer kritisch tegenover Frankrijk en riepen op tot Russisch ingrijpen.
Uit de kast
De Russische zakenman Jevgeni Prigozjin heeft inmiddels toegegeven dat hij in 2014 het particuliere militaire bedrijf Wagner Group heeft opgericht. Het is voor het eerst dat Prigozjin daarvoor uitkomt, gewoonlijk ontkende hij of ontweek hij vragen daarover. Volgens Prigozjin, die ook bekend staat als 'Poetins kok' omdat zijn cateringbedrijf de presidentiële diners verzorgde, richtte hij Wagner op om door Rusland gesteunde separatisten in Oost-Oekraïne te steunen.
Lees ook | Rusland laat 16.000 Syrische huurlingen in Oekraïne vechten
Extreem-rechts
Wagner is beschuldigd van mensenrechtenschendingen in Oekraïne, Syrië, Libië, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Soedan en Mozambique. In 2018 werden drie Russische journalisten onder duistere omstandigheden doodgeschoten toen ze de activiteiten van Wagner in de Centraal-Afrikaanse Republiek onderzochten. Prigozjins vermoedelijke medeoprichter van de groep, Dmitry Utkin, heeft banden met extreem-rechts en zou de groep hebben vernoemd naar Adolf Hitlers favoriete componist Richard Wagner. Prigozjin en Utkin is door de VS en de EU sancties opgelegd vanwege hun rol in Wagner.
Lees ook | 'Rusland heeft 1000 Wagner-huurlingen in Oekraïne'
Gedetineerden vechten in Oekraïne
Hulde Prigozjin zich lange tijd in geheimzinnigheid, sinds de Russische invasie in Oekraine manifesteert Poetins kok zich als één van de meest zichtbare voorstanders van de oorlog. Zo schept hij regelmatig op over Wagners rol in het land. Vermoedelijk speelde de groep een belangrijke rol bij de verovering van verschillende steden en dorpen in Oost-Oekraïne.
Ondanks een verbod op particuliere militaire bedrijven in Oekraïne heeft Wagner een uitgebreide openbare rekruteringscampagne opgezet en is Prigozjin begonnen met het werven en rekruteren van gevangenen. Vorige week meldde The Guardian dat Prigozjin persoonlijk militaire wierf in een van de vele gevangenissen die Rusland rijk is. De campagne wordt gezien als het Russische antwoord op het nijpende tekort aan kanonnenvoer op het Oekraïense slagveld.
In video's zou te zien zijn hoe Prigozjin gedetineerden vertelt dat ze vrij worden gelaten wanneer ze zes maanden bij zijn groep dienen.
Lees ook| Washington wil met driedaagse top Afrikaans terrein terugwinnen