De Schotten willen dus opnieuw een referendum, maar de Londense regering - onder leiding van Truss - verbiedt dat. Om die reden buigt het Britse hof zich over de kwestie; om te zien of ze het referendum zonder Londense toestemming mogen houden. Maar waarom speelt de vraag opnieuw op? Volgens Verenigd Koninkrijk-correspondent Joost Dobber van het FD is het vooral de Brexit die voor problemen zorgt. 'In 2014 stemde 55 procent van de Schotten ervoor om in het Verenigd Koninkrijk te blijven, maar sindsdien heeft Brexit in de ogen van de Scottish National Party (SNP) de zaak helemaal veranderd.'
Lees ook | Schotse premier: Volgend jaar referendum over onafhankelijkheid
Dobber doelt daarmee op het feit dat veel Schotten ervoor kozen om binnen het Verenigd Koninkrijk te blijven zodat het land binnen de EU zou blijven. Maar uiteindelijk zijn ze er door de Engelse kiezers toch uitgehaald. 'De normale route is om aan de Londense regering te vragen of er een referendum gehouden mag worden, maar er is al een hele tijd een impasse hierover. Die willen namelijk geen toestemming geven, omdat er in 2014 al een referendum zou zijn geweest. Toen was de afspraak 'we doen het één keer in een generatie', en niet 'één keer per tien jaar'.' Daar houdt de Londense regering krampachtig aan vast, maar om de impasse te doorbreken zijn de Schotten naar de rechter gestapt.
Twee dagen
Het proces, dat twee dagen in beslag zal nemen, ging vandaag dus van start. De Schotse landsadvocaat stond vandaag voor het hof om de Schotse zaak te bepleiten, en Dobber denkt dat er een solide casus is voorgelegd. 'De landsadvocaat zei dat Schotland het recht heeft om zijn eigen lot te kiezen en hij wees op het sterke mandaat van de kiezers', vervolgt Dobber.
Lees ook | Truss wil 'mogelijkheden van Brexit' omarmen voor groei VK
Hij stelt namelijk dat de SNP - die voor onafhankelijkheid is - verkiezing na verkiezing wint in Schotland. 'Nicola Sturgeon is al acht jaar aan de macht in Schotland en is al die tijd al bezig geweest met onafhankelijkheid. Dus daar lag de nadruk op vandaag, dat het goed zou zijn als de Schotten zelf over hun lot mogen beslissen. En dat ze rechten hebben, aangezien ze vrijwillig in een unie met de Engelsen zijn gegaan. Want als je er vrijwillig ingaat, mag je er ook vrijwillig voor kiezen om eruit te gaan.'
Kans van slagen
Hoogleraar Internationaal en Europees Recht Henri de Waele, verbonden aan de Radboud Universiteit, denkt dat Schotland een lastige periode tegemoet gaat. 'Politiek gezien is het een heel geloofwaardig argument dat Schotland een nieuw referendum wil, omdat er in 2014 juist werd gezegd dat als Schotland binnen het Verenigd Koninkrijk zou blijven, ze ook binnen de Europese Unie zouden blijven.'
Twee jaar later echter, is Schotland tóch tegen zijn wil uit de Unie gehaald. 'Dus je zou inderdaad kunnen zeggen dat dat reden genoeg is om de Schotten de gelegenheid te geven om hun weg - politiek gezien - zelf te kunnen zoeken. Dus politiek gezien zit er een zekere aantrekkelijkheid in, al wordt het juridisch een moeilijk verhaal.'
Lees ook | Schotten willen eind 2023 over onafhankelijkheid stemmen
Dat komt omdat de wetgeving en juridische ontwikkelingen van de afgelopen eeuwen dusdanig in elkaar verstrengeld zijn geraakt, zo erkennen ook kenners van het Britse constitutionele recht. 'Dat zorgt ervoor dat Schotten nu niet opeens kunnen zeggen dat ze het recht terugclaimen om als volk op eigen benen te staan', zo besluit De Waele. 'Dus juridisch gezien wordt het een erg lastig verhaal.'