Dit is Wagner Group
- Opgericht in 2014 door Yevgeny Prigozjin, verhuurt soldaten als 'private military contractor' (PMC).
- Bekend geworden als de 'groene mannetjes' bij de Russische inname van de Krim.
- Actief bij conflicten in onder andere Oekraïne, Syrië, Mali en Libië.
- Hun optreden wordt gekenmerkt door extreem geweld, de VS overweegt Wagner Group aan te merken als terroristische organisatie.
In 2014 richt de Russische zakenman Yevgeny Prigozjin Wagner Group op, al zal hij dat tot eind 2022 stug blijven ontkennen. Prigozjin is niet alleen de cateringbaas van het Kremlin (wat hem de bijnaam 'Poetins kok' oplevert), maar ook een vertrouweling van Poetin. Hij knapt zijn vuile zaakjes op, runt een trollenfabriek in Sint-Petersburg en geeft leiding aan een huurlingenleger met een kwalijke reputatie. Wagner Group dankt zijn naam aan zijn andere oprichter: de extreemrechtse Tsjetsjenië-veteraan Dmitri Utkin die de groep vernoemt naar Hitlers lievelingscomponist Richard Wagner. Niet heel verwonderlijk, The Economist weet te melden dat Utkin verschillende neonazistische tatoeages draagt.
Groene mannetjes
In februari 2014 laten Wagners troepen voor het eerst van zich horen op de Krim. het zijn de veelbesproken gemaskerde 'groene mannetjes' zonder militaire insignes die bruggen en wegen bewaken en Oekraïense militairen ontwapenen. Opmerkelijk: de mannen van Wagner vallen op door hun beleefde en welgemanierde gedrag. Na de Krim reist Wagner door naar de opstandige pro-Russische Oekraïense provincie Donbas om die nog verder te destabiliseren.
Moordcommando's
Volgens The Times vliegt Wagner Group eind januari 2022 meer dan 400 contractanten uit de Centraal-Afrikaanse Republiek in om de Oekraïense president Zelenski en leden van zijn regering te vermoorden en de weg vrij te maken voor de Russische inval in Oekraïne. Twee dagen na de inval kondigt Oekraïense regering voor 36 uur een harde lockdown voor Kiev af om de hoofdstad te zuiveren van Russische militairen.
Geen papierspoor
Wagner is naar verluidt in Argentinië geregistreerd en heeft kantoren in Sint-Petersburg en Hong Kong. Toch is er nauwelijks een bedrijfsregistratie, belastingaangifte of organogram te vinden. Logisch, de Russische wet verbiedt private militaire bedrijven. De hoogste Russische leiders, tot en met Vladimir Poetin, ontkennen dan ook herhaaldelijk dat er banden bestaan tussen Wagner en de Russische staat.
Lees ook | Hevige machtsstrijd in Russische generale staf, 'scheiding der geesten'
Dat beeld kantelt wanneer Poetin zijn 'speciale militaire operatie' in Oekraïne start en spoedig grote moeilijkheden ondervindt met het rekruteren van voldoende militairen. Wagner biedt uitkomst, in toenemende mate treedt Wagner Group uit de schaduw en profileert zich expliciet in de publieke arena - bijvoorbeeld met de opening van een gloednieuw hoofdkantoor in Sint Petersburg, billboards door het hele land en door in de media genoemd te worden als 'patriottische organisatie'.
Veel Russische en westerse waarnemers denken dat de organisatie een verkapte tak van het Russische ministerie van Defensie is. Het bedrijf deelt bases met het Russische leger, verplaatst zich met Russische militaire vliegtuigen en maakt gebruik van de Russische militaire gezondheidszorg. Onderzoeksplatform Bellingcat toont in 2018 aan dat Wagnersoldaten die naar het buitenland reizen internationale paspoorten krijgen van de Russische militaire inlichtingendienst GRU.
Vechten voor 2.000 dollar
Wagner traint zijn personeel in Molkino, een basis van het Russische ministerie van Defensie in Krasnodar Krai. De Wagner-barakken vallen officieel niet onder het Russische leger, gerechtelijke documenten omschrijven de faciliteit als een vakantieoord voor kinderen.
Er werken naar schatting 6.000 mensen in administratieve en logistieke functies voor de Wagner-organisatie, maar dat is een ongetwijfeld gedateerd cijfer uit 2017. Hoeveel vechtende contractanten het Wagner-leger telt is onbekend. Althans wereldwijd, volgens de chef van het Pentagon heeft de Wagner-groep nu 50.000 man onder de wapenen in Oekraïne, waaronder 10.000 contractanten en zo'n 40.000 gedetineerden die dienst hebben genomen in ruil voor strafvermindering, een praktijk die steeds vaker voorkomt naarmate de verliezen aan Russische zijde oplopen.
Anders dan de crimineel die op strafkorting hoopt, is de typische Wagner-contractant (ook wel private military contractor, PMC, genoemd) veelal een gepensioneerde reguliere Russische militair tussen de 35 en 55 jaar met een maandinkomen dat tussen de 2.000 en 2.500 dollar ligt, afhankelijk van ervaring en rang. Wie nog in opleiding is, toucheert een vergoeding van 1.100 dollar per maand.
Lees ook | Soledar nog niet helemaal ingenomen door Russische Wagner Group
Geheim
Wie zich meldt voor een opleiding in Molkino verdwijnt zo'n beetje van de radar; rekruten mogen niet vertellen waar ze zich bevinden, geen foto's of video's maken, iets op internet posten of überhaupt gebruik maken van social media. Paspoort en andere documenten moeten ingeleverd worden, nieuwe PMC's tekenen een geheimhoudingsovereenkomst die 10 jaar geldig is. Wie zijn geheimhoudingsplicht schendt, ziet zijn contract beëindigd. Naar achterstallig loon kan de ex-PMC uiteraard fluiten.
Lees ook | Macron tourt in Afrika, maar Lavrov ook
Die geheimhoudingsplicht geldt ook voor de families van omgekomen PMC's. Wie met de media praat, komt niet in aanmerking voor compensatie. En dat kan oplopen, de standaardcompensatie voor familie van een gedode Wagner-werknemer bedraagt ongeveer 80.000 dollar, al zeggen andere bronnen dat de vergoeding tussen de 22.500 en 52.000 dollar ligt, afhankelijk van rang en de missie van de gedode PMC.
Crimineel kanonnenvoer
Sinds juli 2022 ronselt Wagner in toenemende mate in Russische gevangenissen voor de strijd in de Donbas-regio. Volgens The Guardian krijgen gedetineerden 200.000 roebel en amnestie wanneer ze voor zes maanden tekenen, de familie krijgt 5 miljoen roebel wanneer ze komen te overlijden. En die kans is vrij groot; de slecht getrainde gedetineerden worden volgens het Britse ministerie van Defensie massaal op de Oekraïense linies afgestuurd om 'ervaren commandanten en gepantserde voertuigen te behouden, ten koste van de gemakkelijker beschikbare rekruten, die door de organisatie als misbaar worden beschouwd'. Het ministerie noemt het een 'brute tactiek'.
Onderzoeksjournalisten van Bellingcat zeggen dat Wagner grote verliezen lijdt aan het Oekraïense front: van de 8.000 Wagnerieten die er vechten, zouden er in april 2022 al bijna 3.000 zijn omgekomen. Een latere Amerikaanse schatting maakt gewag van 4.100 gedode Wagner-huurlingen en 10.000 gewonden.
Lees ook | Russische olievlek in Sahel wordt groter
Volgens de onafhankelijke Russische media-outlet Mediazona beweren Russische gevangenen dat Wagner-baas Prigozjin persoonlijk gedetineerden ronselt en hen bezweert dat ze niet als kanonnenvoer gebruikt worden. Wagner werft ook in Afghanistan onder voormalige leden van het Afghan National Army Commando Corps, de elitetroepen van het Afghaanse leger die na het overhaaste vertrek van de Verenigde Staten uit Afghanistan in de steek zijn gelaten. Een woordvoerder van Prigozjin noemt de berichten 'idiote onzin'.
Lees ook | Rusland werft door VS getrainde Afghaanse commando's voor strijd in Oekraïne
Het Britse ministerie van Defensie noemt de afhankelijkheid van Moskou van Wagner Group in Oekraïne 'tekenend voor de ernstige personeelsproblemen van het Russische leger'. De Russische strijdkrachten hebben inmiddels naar schatting tot 100.000 slachtoffers te betreuren sinds het begin van de oorlog, een verbazingwekkend hoog aantal voor een conflict dat nog geen jaar oud is.
Extreem geweld
Extreem gewelddadig en wreed optreden lijkt het handelsmerk van Wagner Group. Het geweld dat de groep inzet is zelfs zo extreem, dat de Verenigde Staten in januari 2023 besluiten om Wagner te bestempelen als terroristische organisatie. Wagner is vaak beschuldigd van oorlogsmisdaden. Bijvoorbeeld in de Centraal Afrikaanse Republiek waar de huurlingen zich volgens het Bureau van de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de mensenrechten schuldig maakt aan massa-executies, willekeurige opsluiting, foltering, gedwongen verplaatsing van burgers en aanvallen op humanitaire hulpverleners. Laat onverlet dat in hoofdstad Bangui prominent een standbeeld staat van een PCM die een familie beschermt.
Westerse inlichtingendiensten brengen de huurlingen in verband met marteling, ontvoering, verkrachting en massamoord op burgers in het Oekraïense Boetsja. In Syrië verwerft Wagner bekendheid doordat PMC's een deserteur van het Syrische regeringsleger folteren, onthoofden en de video ervan online zetten.
Mondiaal werkterrein
Wagner Group bouwt in de loop van een paar jaar een indrukwekkend mondiaal werkterrein op, met name op het Afrikaanse continent zijn de PMC's actief waar Wagner politiek-militair moeiteloos combineert met het economische. De Wagnerieten houden zich bezig met het trainen van leger, politie en gendarmerie van bevriende regimes, het neerslaan van al dan niet gewapende oppositie, het handhaven van de orde en het beschermen of exploiteren van mijnen en oliebronnen.
Lees ook | 'Poetins vreemdelingenlegioen slaat geen deuk in pak boter'
In 2017 bevecht Wagner IS in Syrië. Voor de olie- en gasbronnen en mijnen die de groep op het kalifaat herovert, verkrijgt het automatisch concessies. De groep werft er later ook Syriërs voor de strijd in Oekraïne. In 2018 helpen de PMC's het Soedanese bewind met het neerslaan van anti-regeringsprotesten. Ook beschermen (en exploiteren) PMC's samen met het Soedanese leger verschillende goudmijnen in Soedan.
De groep mee met de Libische krijgsheer Khalifa Haftar in de Libische burgeroorlog. Wagner levert in 2019 de bewaking van de Venezolaanse president Maduro, en passant beveiligen de huurlingen de zakelijke belangen van het Russische Rosneft en trainen ze de pro-Maduro paramilitaire milities.
Lees ook | Afrika keert Frankrijk de rug toe; Burkina Faso verbiedt Franse radiozender
Ook in Mozambique traint de groep de nationale strijdkrachten, net als in Mali (waar het ook regeringsambtenaren bescherming biedt) en Burkina Faso waar de Wagnerieten enkele goudmijnen exploiteren. In 2021 houdt de groep kantoor in naar schatting 20 Afrikaanse landen waaronder Madagaskar, Eswatini, Lesotho, Botswana, Zimbabwe, Angola, Guinee, Guinee Bissau en mogelijk de Democratische Republiek Congo.
Amerikaanse sancties voor Prigozjin
Prigozjin bezit of controleert twee ondernemingen die mijnbouwactiviteiten verrichten in de Centraal-Afrikaanse Republiek: het in Rusland gevestigde M Finans en het in de Centraal-Afrikaanse Republiek gevestigde Lobaye Invest. De belangrijkste activiteiten van M Finans zijn de winning van edelmetalen en het verlenen van particuliere beveiligingsdiensten. Het Amerikaanse ministerie van Financiën brengt M Finans ook in verband met Concord Catering, een door Prigozjin gecontroleerde onderneming die volgens de Amerikaanse overheid materiële bijstand verleent aan de IRA.
De Amerikanen brengen zowel M Finans als Lobaye Invest in verband met de activiteiten van PMC Wagner in CAR, beide bedrijven staan sinds september 2020 op de Amerikaanse sanctielijst.
Intussen wordt Wagner in toenemende mate genoemd in verband met een mogelijke machtsstrijd binnen het Russische leger en de Kremlin-entourage. Zo zou Wagnerbaas Prigozjin coûte que coûte het stadje Soledar hebben willen innemen om zijn groep te onderscheiden van het Russische leger en om zijn politieke positie te versterken. Prigozjin liet zich al vaker neerbuigend uit over de Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe en de vermeende bureaucratie en corruptie in het Russische leger zouden spelen.
Volg de ontwikkelingen rond de opstand van Wagner Group hier in ons liveblog